Geven en Ontvangen | Patricia Meyntjens

Patricia Meyntjens

Levenswijzer: Een gezonde relatie begint bij het kunnen ontvangen

Deel 5

Tijdens (koppel) gesprekken geef ik vaak volgende doordenker mee: “Een gezonde relatie vestigt zich in eerste instantie in het vermogen om te kunnen ontvangen”. Intuïtief voelt deze uitspraak onjuist maar het kan het uitgangspunt worden voor een (individueel) therapeutisch traject, vaak vertrekkend vanuit het verleden. De bestemming van dit traject is het universeel verlangen om in het heden en in de toekomst duurzame wederkerige relaties te kunnen aangaan en onderhouden. Immers je persoonlijke ontwikkeling gaat hand in hand met de ontwikkeling van je relationele vaardigheden.

Geven is nochtans voor de meesten van ons veel makkelijker dan ontvangen. Geven staat bovendien in de volksmond hoger aangeschreven dan ontvangen. Je voelt je onschuldig als je gegeven hebt en schuldig als je genomen (ontvangen) hebt. Geven geeft je een krachtig gevoel, ontvangen maakt je kwetsbaar en afhankelijk. Het vereist moed om iets aan te nemen, waarvan je niet weet of je het ooit terug kunt geven maar juist door iets te leren ontvangen kan je sterker groeien.

Bij gezonde (partner)relaties is er een uitwisseling van geven en ontvangen; ieder op zijn eigen manier, niet noodzakelijk op dezelfde manier en (liefst) niet op hetzelfde moment. Wanneer er een prachtige omzet is van geven en ontvangen, voelt dit als een échte, oprechte relatie. Wanneer je enkel geeft, is er geen sprake van een relatie, zowel gever als ontvanger moeten kunnen ontvangen.

Waarom is ontvangen vaak veel moeilijker dan geven en waarom is het een essentieel ingrediënt om een échte relatie uit te bouwen? Wanneer weet je dat de balans tussen geven en ontvangen bij jezelf in harmonie is? Wat is precies het verschil tussen geven en ontvangen in relaties?

Volgens Els van Steijn auteur van het boek "De fontein" is kunnen ontvangen essentieel om je te kunnen verbinden met een ander. Bij gezonde relaties is er een constante vereffening van geven en ontvangen. Als dit een tijdje uit balans is, is dat geen probleem. Maar op een gegeven moment moet de balans weer worden hersteld.

Waarom een gezonde relatie begint bij kunnen ontvangen

Geven aan een ander kun je op allerlei manieren doen: (1) in praktische ondersteuning bij het boodschappen doen, een boeketje of homemade cake meenemen, werk overnemen van een collega of geld geven voor een goede doel, (2) in niet-materiële ‘overgave’ zoals op het juiste moment te hulp schieten, belangrijke momenten van iemand herinneren, je volle aandacht geven aan je gesprekspartner, die woordeloze blik van verstandhouding, de aanmoediging, (3) in het oprecht excuses aanbieden, je houden aan de gemaakte afspraken hoewel je stiekem liever iets anders had gewild en loyaliteit ten opzichte van een afwezige. Je geeft niet alleen mooie gaven. Je geeft ook je non-verbale uitstraling, die soms wat nors of veelzeggend kan zijn. Je geeft ook je boosheid, je arrogantie, je voordringen of juist je afwezigheid, afstandelijkheid en ongeïnteresseerd zijn. Waarom voelt geven vaak comfortabeler als ontvangen? Els van Steijn gaat er vanuit dat wanneer je niet in staat bent om te ontvangen, het bijna onmogelijk voor je is om een vervullende (liefdes) relatie aan te gaan.

Wat betekent ontvangen in relaties en familiesystemen?

Ontvangen is het vermogen alles te ontvangen wat er is. Dus zowel het mooie, het minder mooie inclusief alles waar je zo naar verlangt en niet krijgt. Je ontvangt een mooi cadeau, de afscheidsspeech bij je vertrek, een liefdesbrief, tekenen van vriendschap en liefde van je dierbaren. Voor sommigen is het aannemen van een compliment een onmogelijke opgave. Je ontvangt ook dingen die je liever niet wilt ontvangen, zoals een annulatie, sociale uitsluiting, geroddel, die venijnige steek onder water, genegeerd worden, de afwijzing en vernedering. De kunst is om alles te ontvangen wat er is, dan gaat het niet doorwerken als een stinkende wond. Dit betekent niet dat je machteloos overgeleverd bent: je laat altijd bij de ander wat van de ander is; die nare opmerking, dat agressieve gedrag, die verslaving etc. Je mag uiteraard altijd feedback geven op het gedrag van een ander en indien nodig grenzen stellen. De verantwoordelijkheid voor het gedrag van de ander laat je bij hem of haar. Wel ben je zelf altijd verantwoordelijk hoe je omgaat met hetgeen je ongewenst in je schoenen geworpen krijgt. Je voelt je wellicht gekwetst, eenzaam, klein of niet gezien. Die gevoelens zijn van jou en die heb je te verwerken in plaats van weg te stoppen. Anders ettert een moeilijke situatie (te) lang door.

Waarom is ontvangen zo moeilijk?

Als je partner tegen je zegt ‘Ik weet dat je afgelopen week overbevraagd bent en je hard gewerkt hebt en ik zie dat je toe bent aan een beetje rust. Ik doe de boodschappen, breng de kinderen naar hun activiteiten, ga koken en ruim de keuken op en vul ondertussen de wasmachine’. Het is opvallend hoeveel mensen moeite hebben met het aannemen van mooie dingen. Jij krijgt nochtans de zegen om te ontspannen en enkel voor jezelf te zorgen. In theorie mag je niksen en het je heerlijk laten overkomen terwijl elders in het huis dingen voor jou geregeld worden. Veel mensen gaan zich dan enorm schuldig voelen, waardoor ze hetgeen dat hen gegeven wordt eigenlijk niet echt aannemen. Het schuldig voelen doet afbreuk aan het kunnen ontspannen en het aannemen van het geschenk van je partner. Vaak houd je het ook niet uit en ruim je toch de afwasmachine in of doe je een andere klus. Even vaak raakt je partner geïrriteerd, want hij of zij wil graag geven en nu wordt het geschenk toch niet helemaal aangenomen. Realiseer je hoe fijn jij het vindt als een ander iets van jou helemaal aanneemt. Jij zou het ook niet leuk vinden, als de ander weigert aan te nemen wat jij met liefde en plezier aan de ander wil geven…

Wat is het effect van geven en ontvangen op relaties?

Els van Steijn getuigt in haar boek dat ze er door schade en schande is achter gekomen, dat relaties zich ‘vestigen’ in het over en weer kunnen ontvangen en niet in het geven. Kijk maar eens naar je partner of in vriendschappen. Wat zijn je sterke en dierbare relaties? De relaties waarbij zowel jij als de ander kan ontvangen. Ze dacht destijds dat als ze gaf er sprake was van een relatie… En vreemd genoeg gingen mensen toen bij haar weg. Ze miste vroeger het vermogen om te ontvangen. En als je niet kunt ontvangen, gaat een gezonde persoon uiteindelijk bij je weg. Het is namelijk niet om uit te houden om wel te ontvangen en niet te kunnen geven (want dat wordt niet aangenomen). Dan stopt de ander uiteindelijk ook met ontvangen.

Als de partner ‘behoeftig’ is, blijft hij of zij juist aan je hangen omdat het voor die persoon wel prettig is om veel te ontvangen en weinig te geven. Vroeg of laat zul jij leeglopen en is je partner is in een behoeftige positie vastgelopen. Ofwel blijft dit ongezonde onevenwicht in stand gehouden of loopt jullie spoor dood.

Bij voedende en gezonde relaties is er een constante vereffening van geven en ontvangen. Als het een tijdje uit balans is, is dat geen probleem, maar op een gegeven moment moet de balans weer worden hersteld. Alleen bij ouders en kinderen zal er altijd een onbalans zijn in het geven en ontvangen. Ouders geven meer dan kinderen ooit terug kunnen geven; hier is geen vereffening nodig. De vereffening gebeurt doordat de kinderen hetgeen zij hebben ontvangen weer doorgeven aan hun kinderen en de maatschappij.

Maar waarom voelt ‘geven’ voor veel mensen dan zo goed?

Geven staat in de volksmond in hoger aanzien dan ontvangen. Ontvangen is echter veel moeilijker en knapper dan geven. Geven is makkelijk en veilig. De ander is jou nog iets schuldig waardoor je een bepaalde invloed op de ander kunt uitoefenen. Daarbij voel je je goed over jezelf en ervaar je een ‘onschuld’. De ander, die kan aannemen, gaat zich door het ontvangen schuldig voelen, waardoor die persoon gaat teruggeven. Als jij dat dan aanneemt, voelt de ander zich weer vrij, maar jij voelt je schuldig en gaat op jouw beurt weer geven. En ga zo maar door. Zo ontstaat een prachtige ‘omzet’ van geven en ontvangen over en weer. Omdat je elkaar ‘leuk’ vindt, geef je steeds een beetje meer waardoor er een ‘rijke’ en levendige uitwisseling plaats vindt.

Dit gebeurt ook in het negatieve. Als jou iets naars aangedaan is, ga jij vaak de ander iets onaangenaams teruggeven. Die ervaart daardoor het recht om jou weer iets vervelends aan te doen en ga zo maar door zodat in het uiterste geval wereldoorlogen worden ontketend. Dit patroon zou kunnen stoppen als jij degene ‘terugbetaald’ met een iets kleinere slag dan de ander jou heeft toegebracht.

Wat is het voordeel van kunnen ontvangen?

Kunnen ontvangen is de groeikiem voor voedende relaties. Bovendien kun je pas iets (door)geven als je zelf eerst ontvangen en (aan)genomen hebt. Wie in zijn kindertijd onvoldoende ontvangen heeft, ervaart in zijn volwassen leven veel meer ongemak of onvermogen om te ontvangen en bijgevolg ook om weer te geven. Wat je niet hebt, kun je immers ook niet doorgeven. Als kind moet je aannemen van je ouders, anders kun je niet volwassen worden. Als je van hen niet kunt ontvangen (en hen dus afwijst), zal je het vermogen missen om echt te kunnen ontvangen. In essentie kun je leren ontvangen door je ouders te aanvaarden en helemaal te ontvangen zoals ze zijn, met alles erop en eraan: al het mooie, het minder mooie en ook datgeen waar je zo naar verlangt en nooit zal krijgen. Het blijkt dat als je hen aan kunt nemen als je ouders en zij jou mogen hebben als hun kind, je pas echt in staat bent om het vele goede dat voorhanden is voor jou ook ten diepste aan te nemen in andere (zakelijke) relaties. En als je veel ontvangt, heb je ook veel om door te geven.

Zijn er oefeningen om te leren ontvangen?

Gewoon maar wat oefenen is lastig. Eerst moet je je bewust zijn van wanneer je geeft en wanneer je ontvangt. Soms denk je te geven, terwijl dat door de andere niet als zodanig wordt ervaren. Natuurlijk zijn er ‘trucjes’ op vaardigheidsniveau waarmee je je vermogen om te kunnen ontvangen kunt vergroten. Bijvoorbeeld een compliment aannemen door iemand echt in de ogen te blijven kijken en oprecht ‘dank je wel’ te zeggen. Vervolgens ga je het gevoel van het compliment in je lichaam ervaren. Maar daarvoor moet je je lichaam wel kunnen bewonen. Als je een ‘wandelend hoofd’ bent, heb je immers minder toegang tot je lichaam. Of bij nare ontvangsten is het raadzaam je gevoelens echt tot je door te laten dringen (lees: kunnen ontvangen) waarmee je ze verwerkt in plaats van wegduwt, afdekt of ontkent. Het boek 'De Fontein' kan je gids zijn. De vaardigheid van het ontvangen kan je je pas écht eigen maken als je je ouders ‘aanneemt’. Pas als je dat goed kan, gaat het ontvangen in andere relaties je ook beter af.

Wanneer weet je dat de balans tussen geven en ontvangen bij jezelf in harmonie is?

Ieder mens heeft een soort van evenwichtsorgaan op dit gebied. Dit zintuig geeft exact aan hoe het met de dynamische balans van geven en ontvangen is gesteld. Je voelt je onschuldig als je gegeven hebt en schuldig als je genomen (ontvangen) hebt. Pas wel op dat je niet doorschiet in het zogenaamde ‘lieve brave meisjes/jongetjes syndroom’. Je schuldig maken hoort bij het leven. Als je altijd onschuldig wilt zijn, blijf je kind en word je niet volwassen. Doe het jezelf en de wereld niet aan om kind te willen blijven. Soms hebben mensen het gevoel dat ze tekort zijn gekomen. Dan gaan ze dat vaak opeisen bij de ander of ze gaan anderen ‘redden’ waarbij ze hopen dat ze terugkrijgen wat ze zelf zo gemist hebben. Je tekort op deze manier wegwerken is altijd gedoemd te mislukken. De valse hoop opgeven dat een tekort ooit nog vereffend wordt en ‘je verlies’ nemen, is vaak veel effectiever en gezonder. Mijn ervaring is dat de realiteit het meest helend is, hoe hard die soms ook is. Daar ‘ja’ tegen zeggen geeft je juist kracht en waardigheid.

Deze nieuwsbrief is ontleend aan een interview van Holistik.nl met Els van Steijn en sluit naadloos aan bij onderstaande vier delen.

Aanbevolen literatuur

Steijn, Van, E. (2016). De fontein. Vind je plek. Uitgeverij Het Noorderlicht.

Steijn, Van, E. (2020). De fontein, maak wijze keuzes.Vergroot je systemisch bewustzijn en laat het jezelf goed gaan in je leven.Uitgeverij Het Noorderlicht.