Patricia Meyntjens

Levenswijzer: Scheiden of blijven

Should I stay or should I go?

Diep in je hart betwijfel je of je partner wel de ware is, maar je weet het niet zeker. Is weggaan of blijven  het beste? Wat als je voortdurend twijfelt of het gevoel hebt dat je relatie te goed is om uit elkaar te gaan en te slecht om te blijven? Hoe kun je bepalen of je relatie nog een kans heeft?

Ware liefde kent geen grenzen, niet in offers en niet in tijd. Dat is de overtuiging die velen van ons diep van binnen koesteren. Een romantische gedachte, die er helaas ook voor zorgt dat heel wat mensen eindeloos blijven vasthouden aan een relatie die ze niet gelukkig maakt. Het gebeurt vaak dat iemand diep van binnen weet dat hij met deze partner niet oud wil worden, maar toch blijft aanmodderen... nog maanden, jaren of zelfs decennia. Anderen twijfelen een huwelijk lang en stellen op het einde van hun leven vast dat ze geen relatie die naam waardig beleefd hebben. Het was "een niet geleefd (relationeel) leven".

Tot in de jaren zestig was scheiden voornamelijk een taboe. Het huwelijk was een contract dat zelden werd verbroken onder het motto "trouwen is houden"... niet altijd "houden van...".  Vanaf de seksuele revolutie werden de maatschappelijke verhoudingen door elkaar geschud: de macht van de kerk nam af, mensen gingen verder van familie wonen en sociale controle nam af. Het persoonlijk geluk en de zelfontplooiing kregen naast plichtsgevoel een prominentere rol.  En toch zien we tegenwoordig dat al die individualistische, autonome mensen net zo gevangen kunnen raken in een relatie waar ze niet gelukkig mee zijn.

Jaren van twijfel is geen verspilling

Waarom doen mensen het zichzelf en de ander aan om jarenlang te twijfelen aan de relatie? De meeste mensen zijn erg goed in hopen tegen beter weten in. Ze leggen zich niet zo snel neer bij falen of verlies, ze geven het niet snel op en dat heeft een positieve connotatie. Ze voelen zich verplicht om wat ze zijn begonnen tot een goed einde te brengen. Of ze krijgen last van schuldgevoel tegenover de ander en hopen dat de relatie nog kan worden gerepareerd. Hun gedachten blijven in cirkeltjes draaien: "Ach, die ander was vroeger zo lief, als ik nou eens dit of dat doe".

Zo'n lange twijfelperiode is geen verspilling van tijd. Een overhaaste beslissing is ondoordacht en leidt vaak tot spijt. Misschien zeggen mensen achteraf wel dat ze 10 jaar eerder hadden moeten opstappen maar dat is louter een gevoel achteraf. Als ze het indertijd echt hadden gekund hadden ze het  wel gedaan.

Bovendien is er de angst om een verkeerde beslissing te nemen. Die is niet onterecht, want na een breuk komt 60% weer terug bij de ex-partner. Koppels die tijdelijk uit elkaar gaan, ervaren over het algemeen meer stress en meer problemen in hun dagelijkse leven samen. Hoe vaker ze uit elkaar gaan, hoe negatiever de situatie wordt en hoe meer kans op spanning en agressie. En goede reden om een relatie niet te beëindigen in een opwelling, op grond van emoties of uit woede of frustratie. Wie eenmaal in de aan-uit molen stapt, kan eindeloos rondjes blijven draaien. Eén van de oorzaken van de knipperlichtrelatie is de destructieve manier van communiceren én het eindeloos piekeren over je relatie.

Moet het vanzelf gaan?

Als (relatie)therapeut krijgen we vaak te maken met koppels die overwegen uit elkaar te gaan en de therapie zien als een laatste reddingspoging. Ze komen uit een periode waarin ze passief hebben afgewacht tot  het probleem zich vanzelf oploste. Het enige wat koppels hebben geprobeerd is praten, verwijten maken, zeuren en nog eens praten.

Belangrijker is het dat echtparen tot de actie overgaan en  meer energie stoppen in hun relatie: samen in therapie, leren samen problemen oplossen, nieuwe afspraken maken over kwesties als seks, trouw, taakverdeling én meer tijd en aandacht besteden aan elkaar. Dit komt vaak omdat mensen het foutieve  idee hadden dat liefde vanzelf moet komen. Bij die passieve houding speelt ook angst mee; je weet wat je hebt aan je huidige leven, ook al ben je er niet gelukkig mee. De stap naar alleen-zijn is een stap in het onbekende. Je moet beseffen dat je in elke relatie jezelf meeneemt en veel mensen zijn geneigd partners te kiezen die een perfecte spiegelbeeld zijn van hun eigen imperfecties.

Van de koppels die ondanks hun problemen  besloten bij hun partner te blijven, bleek 78%, na vijf jaar opnieuw gelukkig te zijn met de relatie. Dat heeft enerzijds te maken met het feit dat dan problemen van voorbijgaande aard zijn opgelost, bv. ziekte of werkloosheid van een van de partners of verliefdheid op een ander.

Bovendien ervaren partners het geluk in een relatie als veel groter en waardevoller als ze samen diepe dalen hebben doorstaan. Tevens zullen de mensen die bij elkaar blijven ervoor kiezen om te accepteren wat er niet is. Ze zullen er trots op zijn dat ze het hebben gered en stellen hun verwachtingen bij; 'We richten ons op de kinderen' of 'Eigenlijk kunnen we  ook wel gelukkig zijn zonder seks'.

Voor de andere koppels is relatie het allerbelangrijkste en is het bijstellen van verwachtingen niet toereikend.  Ze willen hun chronisch aanvoelend tekort, verdriet of  verlies aanpakken en scheiden.

Ons land is koploper is West-Europa als het over scheidingsaantallen en stopzetten van samenlevingscontracten gaat. Over de gevolgen van scheidingen zijn hele bibliotheken bij elkaar geschreven. Maar wat over de periode die voorafgaat aan een scheiding? Waarschijnlijk zijn er evenveel koppels die na een periode van twijfel of crisis besluiten om samen te blijven. Wat heeft hen tot dat besluit gebracht? Kortom welke factoren geven de doorslag voor scheiden of blijven?

Het is de kunst uit de twijfel te raken en tot een beslissing te komen waar je met je hart én je verstand achter kan staan. DENKEN aan weggaan heeft nog nooit geholpen om een relatiecrisis op te lossen. ZEKER WETEN dat je weg wilt of wilt blijven en daar naar handelen werkt wel.

Tien confronterende vragen: Is er nog hoop voor mijn relatie? 

Voelt u nog steeds wederzijds  lichamelijke aantrekkingskracht?

Willen jij en je partner elkaar aanraken en zien jullie beiden ernaar uit om elkaar aan te raken en doen jullie moeite om elkaar aan te raken? Als er een wederkerige verlangen is om aan te raken en aangeraakt te worden, dan voel je nog steeds iets voor elkaar. Dit verlangen is immers de kern van de fysieke relatie waarom de gevoelsmatige relatie geënt is.  Ik heb het over simpele dingen als kussen, knuffelen, strelen, elkaars hand vasthouden of een hand op een been leggen.  Voel je zelf het verlangen om op één van die manieren aangeraakt te worden én verlang je ernaar je partner ook zo aan te raken? Heb je er een prettig gevoel bij om zo door je partner aangeraakt te worden of vind je je partner (fysiek) afstotend? In een relatie maak je hechtingsstoffen aan waardoor je de nabijheid van de ander prettig vindt. Als je die niet meer aanmaakt is dat een belangrijke graadmeter. Het komt ook voor dat iemand walgt van een partner die rookt of erg dik geworden is. In dat geval moet je eerst uitzoeken of de afkeer zou weggaan als de ander zou veranderen.

Ook vrijen  is een vorm van aanraken. Hou je ervan? Gebeurt dit niet of nauwelijks dan treedt vervreemding op.  Op grond van jarenlange ervaringen van anderen in dezelfde situatie kun je dan zeggen dat gaandeweg niet tevreden zult zijn als je blijft en bevrijd als je besluit te vertrekken. Met een boutade: "Als aanraken weerzin oproept, is uitraken (outreach) geboden".

Kan u zeggen dat uw partner redelijk aardig, intelligent, niet al te neurotisch is, er goed uitziet en doorgaans niet onprettig ruikt?

Als je partner naar jouw gevoel redelijk aardig, verstandig, normaal en niet lelijk is en dat de lichaamsgeur wat jou betreft oké is, dan kan je waarschijnlijk de weg naar elkaar terugvinden. Kortom: je kunt niet van iemand houden die onaardig, dom, gek of lelijk is of stinkt.

Blijft u ruziemaken?

Dat kan een hoopvol teken zijn. Zolang het u iets kan schelen wat de ander doet, is er nog liefde en heeft het zin aan de relatie te werken. De afwezigheid van emoties zoals woede of verdriet zijn een duidelijk signaal. Als je je niet meer verdrietig of boos kan maken of het je niet meer kan schelen wat die ander zegt of doet en er geen ruzies meer zijn dan zijn dat weinig hoopvolle signalen. Ruzies zijn hoopvol, het betekent dat de relatie je nog kan schelen. Zolang er liefde is, hoe diep ook verstopt onder woede of onverschilligheid, heeft het geen zin een relatie te beëindigen.

Zit u in een voortdurende machtsstrijd?

Slaat je partner je met tegenwerpingen om de oren als ook maar iets wilt hebben voor jezelf en merk je dat haast alles wat jij wil wordt weggevaagd? Als je je zin soms toch krijgt, heb je daarbij dan het gevoel dat het verkrijgen ervan zo'n karwei is dat het al die moeite voor je gevoel niet waard is? Als je toch besluit te blijven, zal dit nooit tot een gevoel van tevredenheid leiden. Immers machtsfiguren vergiftigen de liefde.

Fysiek geweld?

Als zich in de relatie meer dan één keer fysiek geweld heeft voorgedaan, betekent dat je de relatie moet beëindigen. Anders gebeurt het telkens weer en wordt het erger. Je zelfrespect zal afnemen en je voelt je in een val die steeds moeilijker ontkoombaar is. Later zal je wensen dat je het proces om weg te komen al eerder was begonnen. Fysiek geweld betekent dat de relatie dood is.

Hoe waren de 'beste'  momenten?

Denk aan de tijd dat alles tussen jullie op zijn best was. Was jullie beste tijd  toen ook echt heel goed? Zelfs al voelen mensen zich op een bepaald moment echt slecht, toch kunnen sommigen echt terugkijken op een geweldige tijd waarin ze verliefd waren en  zich super voelden als ze samen waren. Een voldoende langdurige tijd van  gelukkigmakende betovering die warmte en verbondenheid schonk. Anderen beseffen dat ook het 'beste' nooit erg goed is geweest. Zo'n relaties worden omschreven als onvolledig, leeg en afstandelijk. Als veel op het 'beste' moment van de relatie tussen jullie niet goed aanvoelde of liep, zijn de vooruitzichten slecht. Als het nooit heel goed is geweest, zal het ook  nooit heel goed worden.

Hebt u nog steeds het gevoel dat u minstens één plezierige bezigheid of belangstelling gemeen hebt die u ook in de toekomst graag met elkaar willen  delen?

Wederom een teken dat er genegenheid en dus hoop is. Als er iets is dat jullie (afgezien van kinderen) beiden graag samen doen, waar je naar uitkijkt en waarbij je je echt goed en met elkaar verbonden voelt, is het mogelijk dat jullie de onderlinge problemen uit de weg kunnen ruimen en tot een levensvatbare relatie komen. Immers echte liefde moet echt ervaren worden.

Hebt u het gevoel dat u niet meetelt in de relatie of vernederd wordt?

Heb je het fundamentele, steeds weerkerende, nooit helemaal verdwijnende gevoel dat je vernederd wordt of dat je niet meetelt in de relatie dan kan het rust brengen om uit de relatie weg te gaan. Vernedering is de barometer van de haat.

Worden uw pogingen om iets te bespreken of om vragen te stellen gehoord?

Vind je dat jouw pogingen om iets ter sprake te brengen of om vragen te stellen, over dingen die echt belangrijk voor je zijn,door je partner in het algemeen en stelselmatig worden afgekapt en dat je het zwijgen wordt opgelegd dan heb je te maken met een destructief probleem dat zich niet vanzelf oplost. Je bent beter af als je weggaat. Kortom je stikt als je mond gesnoerd wordt.

Droom je over alleen gaan wonen en zette je reeds concrete stappen?

Als je al vele concrete stappen hebt gezet om alleen te gaan wonen en kiest voor een levenswijze die de aanwezigheid van de partner volledig uitsluit, dan ben je al heel erg ver in je besluit om te vertrekken. Dit is een sterke aanwijzing dat u op weg bent om afscheid te nemen.

Zou het opluchten als je de zegen krijgt om uit de relatie te stappen?

Als God of een alwetende macht je een signaal geeft of je  zou zeggen dat je je relatie mag verbreken en  mag vertrekken  en dit geeft je het ultieme bevrijdende gevoel dat het echt mag en dat het ook goed is zo, dat heb je een bijkomende sterke aanwijzing dat je later hoogstwaarschijnlijk tot de ontdekking zal komen dat je besluit om weg te gaan voor jou de beste keuze was.

Neem tijd voor een weloverwogen keuze

1. Ga bij het nemen van je keuze niet over één nacht ijs en luister naar uw gezond verstand. Een woedeaanval is niet het moment om te beslissen over de toekomst van uw relatie. Emoties zijn immers niet stabiel, ze geven simpelweg een signaal. Kies op zo een moment voor een time-out. Ga wel aan de slag met een zich herhalend signaal en neem het als reden om te praten met je partner.
2. Werk aan je gevoel van eigenwaarde. Met een goed gevoel van eigenwaarde neemt u makkelijker en sneller de juiste beslissing. Dat is beter dan hopen dat de ander verandert.
3. Liefde mag geen blijvende pijn veroorzaken. Trouwen is niet louter "houden" maar "houden van". Bevrijd je van de overtuigingen dat kunnen volharden in een moeizame, complexe of pijnlijke relatie een kwaliteitsgarantie is voor een verbetering in de  toekomst.
4. Probeer een relatie zo veel mogelijk in het 'nu' te beoordelen. Herinneringen zijn vaak gekleurd door hoe u zich voelt. Als u negatief bent over de relatie, neigt u ernaar zelfs de romantische momenten cynisch te bekijken: "Het was maar een stomme kalverliefde, het was niet echt, we stelden ons aan, het was alleen maar seks".
5. Angsten over de toekomst kunnen stressgevoelens oproepen die niets met de realiteit te maken hebben. "Ik wil niet dat hij de rest van mijn leven in mijn buurt is, zijn verantwoordelijkheid niet neemt,..." Het is helemaal niet gezegd dat waar u bang voor bent ook zal gebeuren.
6. Gebruik geen weegschaalmethode dus maak geen lijstjes van sterke en zwakke punten van de relatie of de ander. Het beëindigen van een relatie is niet zo'n type beslissing. Je probeert dingen bij elkaar op te tellen die niet bij elkaar op te tellen zijn. Liefde is geen opstelsom. Door pro's en contra's tegen elkaar af te wegen blijft de weegschaal voortdurend in beweging en bekom je geen duidelijkheid. Afwegen maakt mensen gek.  Trouwens hoe zou je dingen die je nu weet over je relatie kunnen afwegen tegen dingen in een hoogst onzekere toekomst.     Liefde gaat om een gevoel dat je niet kan pakken, het is er of het is er niet.
7. Communiceer met je partner over je twijfel want twijfel geeft verdeeldheid in het hart wat op zijn beurt samen gaat met afstand in de relatie. Twijfel wordt een sluimerd gif als je het voor jezelf houdt en je partner wordt alzo een vreemde naast je. Voorkom of doorbreek dit door met je  partner te praten en de hulp van een therapeut in te roepen.
8. Mensen kunnen de emotionele impact van een breuk slecht  inschatten. Uit onderzoek blijkt dat mensen  de pijn en het verdriet van een scheiding soms wel twee keer zo heftig inschatten in verhouding tot wat ze uiteindelijk werkelijk bleken te voelen. Ze realiseerden zich bijvoorbeeld niet dat er na een breuk ook positieve veranderingen konden optreden, zoals het uitbouwen van een nieuw netwerk, een speciale ambitie of het ontmoeten van een nieuwe liefdespartner.

Welk inzicht je ook verworven hebt,

dit is niet het einde,

dit is het begin.

Noot:

In bovenstaand artikel wordt enkel een evaluatie van de partnerrelatie besproken. Deze abstractie gaan schijnbaar voorbij aan  bijkomende, vaak interfererende thema's als financiën, geloof, familie, kinderen, chronische of psychische ziekte die de keuze 'scheiden of blijven' extra compliceren. In de toekomst zullen aanvullende artikels over deze themata gelinkt worden aan bovenstaande tekst.

Meer lezen :

Kirshenbaum, M. (2012). Scheiden of blijven. Een gids die je helpt bij het nemen van de juiste beslissing. Rainbow Zilver.

• In dit boek stelt Kirschenbaum aan de hand van een aantal thema's als respect, macht, veiligheid, intimiteit en seks verhelderende vragen. Elke vraag wordt uitgebreid toegelicht en geïllustreerd met voorbeelden uit de praktijk; levensechte verhalen van mensen die met relationele twijfels geworsteld hebben en die bij haar in therapie zijn geweest. De bijbehorende richtlijnen zijn telkens gebaseerd op wat de meeste mensen in dat geval ervaren hebben en geven aan of ze achteraf tevreden waren met hun beslissing om te blijven of weg te gaan.