Humor is het vermogen om iets wat grappig, amusant of geestig is aan te voelen, te waarderen of tot uitdrukking te brengen. Humor kan gezien worden als een eigenschap van het menselijk denken en voelen. Gevoel voor humor heeft betrekking op het kunnen begrijpen, aanvoelen of zelf bedenken van een bepaalde humoristische boodschap of grap.
De werking van humor is gebaseerd op een zogenaamde "dubbele binding": enerzijds creëert men een sterke associatie met het onderwerp van de humor, zodat verteller en publiek deel uitmaken van het onderwerp of het ernstig nemen. Anderzijds wordt het zodanig gerelativeerd dat verteller en publiek afstand nemen van het onderwerp, er als het ware buiten gaan staan en het dus niet (langer) ernstig nemen.
Humor is een zeer subjectief fenomeen. Wat iemand hilarisch vindt, is voor een andere flauw, ongepast of onbegrijpelijk. Individuele verschillen spelen een belangrijke rol, zoals verschillen in cultuur, leeftijd, opleidingsniveau, leefsituatie, levenservaringen, geslacht, karakter en intelligentie, alhoewel ook hier geen algemene lijn kan worden getrokken. Zo houden kinderen bv. van slapstick, een eenvoudige en grove vorm van humor, terwijl volwassenen satire meer zullen waarderen.Het is trouwens puur persoonlijk, wat jij als humoristisch ziet, en waarom je onwillekeurig in de lach schiet. De één houdt van droge humor, de ander reageert op hilarische "lach-of-ik-schiet"-situaties. Maar het voorkomt hoe dan ook, dat je jezelf te serieus neemt. Het houdt je even een spiegel voor.
Humor is als een muntstuk met twee kanten. Humor kan mensen helpen of beschadigen. Sarcasme, hoorn en spot kunnen een blijvend negatief effect hebben op mensen. We zijn doorgaans in min of meerdere mate bang om uitgelachen te worden ; gelotofobie. Deze angst wordt veroorzaakt of versterkt doordat menigeen als kind of adolescent herhaaldelijk werd uitgelachen.
Aan de zonnige kant gaat humor over grappen, plagerijtjes, opgewektheid, vreugde en gekheid. In onderzoeken naar de sociale wenselijkheid van karaktertrekken scoort "gevoel voor humor" zeer hoog. Zeggen dat iemand geen gevoel voor humor heeft is dan ook een regelrechte belediging. Weer ander onderzoek toont aan dat gevoel voor humor een van de efficiëntste manieren is om een begerenswaardige partner aan te trekken en vice versa. Meer hierover in deel 2.
Mensen geven hun karakter bloot door te zeggen of te lachen met wat volgens hen grappig is. Als je spontaan humor aanbiedt, geeft je een vrijblijvende inkijk in de manier waarop jij positieve gevoelens in je leven maximaliseert en negatieve affecten minimaliseert. Je vertelt hiermee hoe je er (zelf) mee kan omgaan. Vaak relativeer je daarmee jezelf, de anderen of de maatschappij. Als je hierdoor een minder paniekerige kijk op je leven krijgt en de dingen in de juiste context ziet, ben je een vaardigheid rijker. Schuilt er niet altijd wat ironie of humor in wat ons overkomt ? Een filosofisch gevoel voor humor helpt ons om niet te zwaar te tillen aan zaken en tegenslagen aan te pakken. Mensen die vlot humor gebruiken zijn doorgaans ook creatiever. Door je humor besmet je anderen met je speelsheid en vrolijkheid. Humor kan iemand in lachen doen uitbarsten en gaat dan vaak gepaard met een kortstondig moment van vreugde. Het is fijn een kortstondige ontmoeting te hebben met iemand die in dezelfde mind-set zit. Mijn dag is geslaagd als ik dankzij humor een echte diepe glimlach van herkenbaarheid of verbondenheid op iemands gelaat zie.
Humor is verwerkt verdriet. Dat wil zeggen dat je humor pas kan toepassen als je ruimte hebt gemaakt voor je verdriet. Anders ga je jezelf met humor afzetten. Humor met een gesloten hart is cynisch en sarcastisch. Het breekt af en sluit de ander buiten. Maar door humor met een open hart kan je verdriet delen en het een plek geven. Joodse humor staat daarvoor bekend. Denk aan de film 'La vita es bella' die op een onvergetelijke manier laat zien hoe de hoofdrolspeler erin slaagt het leven in het concentratiekamp voor hemzelf en zijn zoontje met humor draaglijk te maken.
Humor heeft weinig te maken met het opdissen van grappen. Humor is eerder een levenshouding. Het is een keuze om het leven op een bepaalde manier te zien; een manier waarop je jezelf en het leven relativeert, onvolkomenheden accepteert en zoekt naar het onverwachte. Jezelf niet al te serieus nemen, kan heel bevrijdend werken. Af en toe een grapje ten koste van jezelf is prima. Er zijn verschillende manieren om humor toe te passen en iedereen heeft wel iets waaraan hij plezier beleeft. Humor is centextafhankelijk en het zit hem vaak in de verrassing, nl. in een opmerking die de ander juist niet verwacht. Aanleg is mooi meegenomen, maar humor is een vaardigheid die je kan leren (perfectioneren).
In ons dagelijks leven is humor een welgekomen gast. Maar ook in meer specifieke situaties kan ons humoristisch talent ons een heel eind op weg helpen. Zo is humor in de zorgsector een wapen en uitlaatklep en heeft de therapeutische hulpverlener met humor een streepje voor. Humor kan een meesterlijke tool zijn in het professionele veld en het betere communicatiemiddel in de opvoedingscontext.
Als patiënt of naaste te maken krijgen met een ernstige ziekte is dat vaak erg confronterend. Over zo'n situatie heb je niet veel controle en kunnen alle betrokkenen om verschillende redenen humor gebruiken. Uit een onderzoek aan de Universiteit van Texas blijkt dat humor van naasten en hulpverleners patiënten meer hoop geeft. Dat zou te verklaren zijn doordat humor negatieve gedachten doet afnemen en er voor zorgt dat positieve gedachten toenemen. Die positieve gedachten verhogen het vertrouwen om hindernissen, zoals bijvoorbeeld een zware ingreep, aan te kunnen. Humor kan door de patiënt ook gebruikt worden als verdedigingsmechanisme. Voor sommige mensen in moeilijke situaties creëert humor een band, anderen worden er door humor aan herinnerd dat het leven sowieso verdergaat, wat er ook gebeurt. Humor helpt relativeren en als je om iets ernstigs kan lachen, is het al minder zwaar. Vooral grapjes, die je het absurde van jezelf in die situatie laat realiseren, kan ontzettend heilzaam zijn. Toch leren de verhalen uit de praktijk dat mensen vaak onterecht het gevoel hebben dat ze voorzichtig moet zijn met grapjes. Vaak zijn het echter de zorgbehoevenden die de dag opfleuren met gepaste opmerkingen of grapjes. Professionelen en vrijwilligers kunnen goed geplaatste humor leren zien als een krachtig en nuttig middel. Zorgbehoevenden kunnen ontdekken dat humor bemoedigend en opbeurend werkt. "Sometimes a laugh is the only weapon we have".
Ik hou van de subtiliteit van een met humor overgoten boodschap. In therapie moet deze verbale en non-verbale humor passend zijn en de getuigen van een oprechte, spontane en eerlijke houding tussen cliënt en therapeut. Veel van de humoristische noten die ik kraak, zijn te vatten onder het creatieve taalgebruik ; uitvergroting en ironie. Non-verbale elementen versterken vaak de verbale boodschap.
Bij mij lachen mensen om echt zware dingen, om foute keuzes die ze maakten, om het eindigen van een relatie, om het moeten 'afgeven' van je kinderen bij co-ouderschap, om verdriet en het onvermogen om daar mee om te gaan . Een echt lachen is een manier om met de dingen om te gaan, het is de saus die je verhaal verteerbaar maakt. Soms is het een hulpmiddel om de snaar toch te mogen raken en voor velen de beste vorm van therapie die ze konden krijgen. Het is een perfecte uitlaatklep als je down bent en dan doet lachen vaak even veel deugd als huilen. In beide gevallen verlaat het stresshormoon je lichaam. Lachen is ook mijn manier als mens om te overleven, om mezelf er weer bovenop te halen. Ik ben een heel gevoelig mens : mocht ik die humor niet hebben dan had ik geen barometer meer..
De inhoud van humor binnen een therapeutische context kan volgens mij alles zijn, maar als vanzelfsprekend, zeer goed overwogen en respectvol. Het gaat terug op deelaspecten van een persoon, niet op de persoon in zijn geheel. Er zijn veel momenten om humor in te brengen rond vnl. angst, verdriet, beperkingen, gedrag of emoties. Zorgvuldig oog houdend voor wat humor aan invloed kan hebben bij de cliënt en bij jezelf.
Humor draagt de potentie in zich om weerstand te doorbreken, emoties los te maken, angst en spanning te verminderen, objectiever naar problemen te kijken, ze te relativeren en de spanning te hanteren tussen "het ideale" en de "werkelijkheid". Het kan de cliënt activeren tot het opnemen van zijn eigen aandeel i.p.v. lijdzaam toe te zien. Humor verhoogt het zelfvertrouwen en geeft een perspectiefverruiming, een kans om afstand te nemen en een analyse van de situatie te maken. Zo kan je naar jezelf kijken vanuit vogelperspectief.
De grote kracht van humor is dat het direct de zaak relativeert. Je kan hiermee zaken die in een bedrijf spelen belachbaar maakt. "Herkenbaarheid" is de kracht van goede humor. Wie zijn organisatie, zijn product of idee serieus neemt, kan er om lachen. Zelfspot is het bewijs dat het goed gaat met een organisatie. Humor is (soms) beter dan koffie en de beste voorbereiding voor de borrel. Humor doorbreekt, verlaagt drempels, relativeert, brengt mensen samen, verheldert, verbreedt, en ga zo maar verder. Ik hou een pleidooi voor het maximaal inzetten van humor, omdat dit thema gewoonweg niet overschat kan worden, in je privéleven, maar zeker ook op je werk. Humor zou mijn inzien mogen worden toegevoegd aan de lijst van eigenschappen van effectief leiderschap. Effectief leiderschap is maar mogelijk als mensen bereid zijn verder te kijken dan hun neus lang is. Als ze bereid zijn hun eigen perspectief in vraag te stellen en open te staan voor anderen. Humor is hiervoor een meesterlijke tool. Humor heeft de kracht om rigide en vastgeroeste verhalen uit te dagen, van kanttekeningen te voorzien, te doorpikken en indien nodig op te blazen. Humor laat potentiële inzichten makkelijker binnen komen.
Natuurlijk willen we zo goed mogelijk opvoeden. We pakken het dus serieus aan. Maar de kunst is om dat te kunnen relativeren. Een goed gesprek op z'n tijd is wenselijk, maar juist de onverwachte grapjes tussendoor zorgen voor de fijne jeugdherinneringen. En daar doen we het toch ook voor.
Je kent ze waarschijnlijk ook. Die zeldzame ouders of leerkrachten die de gave van humor bezitten. Het zijn vaak volwassenen in wiens buurt kinderen graag vertoeven, aan wiens lippen ze hangen. Ze weten kinderen niet zozeer door strengheid in het gareel te krijgen, maar meer door een speelse aanpak en zo nu en dan een grapje. Al hoeft het een het ander niet uit te sluiten, wie humor kan inzetten in de opvoeding of voor de klas heeft vaak al heel wat gewonnen. Humor werkt, maar is moeilijk te benoemen. Wanneer, waar en hoe we die humor kunnen aanwenden is niet eenduidig aan te geven. Want humor heeft met de context te maken: een blik, de toon, de timing, de ander(en) en de stemming die er heerst.
Waarom het werkt weten we wel. Dit soort humor is niet beredeneerd. Het komt er ter plekke uit, puur en direct. Omdat het communicatie van hart tot hart is, komt het zonder omwegen binnen. Je bereikt de ander ermee in zijn ziel. Je krijgt hierdoor wel eens de indruk dat je met humor meer bereik dan met alle serieuze gesprekken. Een absolute voorwaarde is wel dat je allebei op dezelfde golflengte zit en er allebei om kunt lachen. Is het alleen voor de ouder leuk, dan gaat het ten koste van je kind en heeft het een averechts effect.
Wat kan humor in de opvoedingsrelatie betekenen? Humor betekent een onverwachte draai aan iets geven, de ander op het verkeerde been zetten, de boel eens omdraaien. Het betekent een beetje afstand nemen van de dingen, je eigen belangrijkheid op losse schroeven zetten. Zaken met elkaar verbinden die op het eerste gezicht tegenstrijdig lijken, waardoor er een nieuw gezichtspunt of ander gedrag kan ontstaan. Door humor neemt het verstand even vrijaf, waardoor de boodschap kan doordringen in het onbewuste. En ook niet onbelangrijk: lachen geeft een gevoel van welbehagen en plezier. Hierdoor verdwijnt de weerstand. Juist dat laatste kan bij opvoedkundige kwesties de nodige winst opleveren. Want machtsstrijd en humor verdragen elkaar niet. Ouders die macht belangrijk vinden of vaak de strijd aangaan met hun kinderen zijn niet degenen die snel grapjes zullen maken.
Strooi kwistig met je humor-zaadjes. Humor delen is een krachtig middel om hoop en vreugde te voelen. Soms moeten we mensen die ernstig (ziek) zijn de zaken helpen verlichten en ze opvrolijken als ze somber zijn. Anderen helpen is een bron van tevredenheid en humor is vaak een goed hulpmiddel. Je talent voor humor kan je op diverse levensterreinen aanwenden en zal je levensvoldoening aanzienlijk verhogen.
naar Deel 2 : De kracht van humor in de relatie
naar Deel 3 : De kracht van humor in de slaapkamer
Alle rechten voorbehouden - Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur worden verveelvoudigd - © 2024 - Privacyverklaring