Patricia Meyntjens
Levenswijzer:
Zullen we elkaar nog aanraken in een postpandemische wereld?
Worden wij een maatschappij zonder lichamelijk aanraking?
De huid is de weg naar aanraking. Nieuw wereldwijd onderzoek toont aan dat fysieke en emotionele aanraking de sleutels zijn tot een gezonder, gelukkiger en meer vervuld leven. Toch blijft dit universele verlangen onbevredigd en neemt wereldwijd het gevoel van isolement toe. Door onze moderne digitale levensstijl en de inmiddels langdurende contactbeperkingen door de covid-19-pandemie lopen onze collectieve gezondheid, persoonlijke ontwikkeling en sociaal-emotionele vaardigheden gevaar.
Enkele maanden geleden werd ik, als Belgisch psycholoog-psychotherapeut-seksuoloog, door Beidersdorf AG gevraagd om hun wereldwijd onderzoeksproject “The Power of Human Touch” te evalueren en te voorzien van persoonlijke inzichten en ervaringen uit het therapeutisch werkveld voor en tijdens COVID-19-pandemie.
Het verzorgingsmerk NIVEA publiceert twee wereldwijde rapporten, de eerste in hun soort, over menselijke aanraking voor en tijdens de COVID-19-pandemie. Beide rapporten tonen een verontrustend niveau van aanrakingshonger, isolement en eenzaamheid aan, verergerd door de aanhoudende coronacrisis. Bijna de helft van de respondenten geven aan dat ze zich door het isolement eenzamer voelen dan ooit tevoren in hun leven. Het onderzoek toont ook een verband aan tussen gevoelens van eenzaamheid en het gebrek aan contact met anderen, zowel fysiek als emotioneel. Als reactie op deze bevindingen lanceert NIVEA zijn bedrijfsmissie “Care for human touch to inspire togetherness”. Wereldwijd spreekt men de wens uit, zodra het mogelijk wordt, in te halen wat men zo lang gemist heeft aan warme contacten, aandacht en aanraking.
In het eerste deel van de nieuwsbrief 'The State of Human Touch' presenteer ik de onderzoeksresultaten voor COVID-19. In het tweede deel (op 19 maart) de onderzoeksresultaten tijdens de eerste periode van COVID-19, telkens aangevuld met mijn therapeutische inzichten over huidhonger. Tot slot reflecteren we over de vraag hoe aanraking zal evolueren in onze postpandemische wereld.
Kijk zeker naar de aangrijpende documentaire van NIVEA over het waargebeurde verhaal van een te vroeg geboren tweeling Lilly & Madelaine, waarin getoond wordt hoe hun huid-huid contact met elkaar hun leven in de couveuse heeft gered. Niets zal u meer kunnen overtuigen van de kracht van menselijke aanraking.
Deel 1 The State of Human Touch
De status van menselijke aanraking voordelen - barrières - oplossingen
We weten op wetenschappelijke basis dat menselijke aanraking net zo essentieel voor ons kan zijn als zuurstof, water en voedsel. Aanraking leidt tot een gezonder en gelukkiger leven. Evolutiewetenschappers hebben aangetoond dat de affectieve functie van aanraking een geëvolueerde aanpassing is om positief lichamelijk contact te bevorderen in verzorgende en levenslange sociale relaties. Aanraking brengt een grote verscheidenheid van emoties over – van liefde tot woede – vaak zonder bijkomende aanwijzingen en doet dat even betrouwbaar als gezichten of stemmen. In het Engels zijn uitdrukkingen als “something is touching” of “being touched by someone” directe uitingen van emoties.
Toch zijn er steeds meer aanwijzingen dat aanraking in het dagelijks leven van mensen over de hele wereld afneemt. Tegelijkertijd neemt wereldwijd het gevoel van isolement toe. Het is een uitdaging om de status van fysieke en emotionele aanraking en het tekort eraan mondiaal in kaart te brengen. Er is nood aan grootschalig, longitudinaal onderzoek over diverse leeftijdsgroepen.
De hoeveelheid bestaand wetenschappelijk onderzoek over het gebrek aan aanraking suggereert dat onze veranderende samenleving te maken heeft met een epidemie aan aanrakingshonger of huidhonger. Niettegenstaande de onderzoeken vooral gebeurden in de oudere cohorten, blijkt huidhonger een bedreiging voor bijna elke leeftijdsgroep.
Het is één ding om wetenschappelijk bewijs te produceren over het belang van menselijke aanraking en het tekort eraan, maar het is een heel andere om oplossingen aan te bieden en ruimte te maken voor aanraking te midden van de huidige digitale revolutie, onze overvolle 24/7 schema’s en diepgewortelde of recent evoluerende sociale normen. Onze individuele omstandigheden -we zijn alleenstaande ouders, verzorgers, ploegenarbeiders, kostwinners, studenten, wereldleiders, executives, werklozen, gepensioneerden- kunnen verschillen, maar onze hachelijke situatie is dezelfde: we zijn verbonden maar toch losgekoppeld. We zijn een maatschappij in verandering, met meer en meer manieren om met anderen in contact te komen, maar steeds minder tijd, mogelijkheden en vaardigheden om dat te doen.
Het wereldwijd onderzoek, in opdracht van NIVEA, werd gerealiseerd in nauwe samenwerking met internationale deskundigen, wetenschappers, onderzoeksinstituten en expert-gezondheidswerkers. Vooreerst werd een wetenschappelijk overzicht gemaakt van het beschikbare onderzoek naar menselijke aanraking. Dit werd aangevuld met actuele inzichten over menselijke aanraking, de barrières en mogelijke oplossingen voor diverse doelgroepen. Vervolgens werden gestructureerde interviews uitgevoerd om de belangrijkste barrières te identificeren die ons verhinderen te genieten van de voordelen van menselijke aanraking in de moderne tijd, evenals om belangrijke leemten in de kennis over de voordelen ervan aan het licht te brengen. Aansluitend wordt gereflecteerd over mogelijke oplossingen.
Methodologie
Het eerste wereldwijd onderzoek werd uitgevoerd tussen oktober 2018 en maart 2019 (voor de pandemie) om de ervaringen van mensen met en hun houding ten opzichte van menselijke aanraking in kaart te brengen.
Het NIVEA onderzoek werd uitgevoerd door Mindline, een onafhankelijk onderzoeksinstituut, in de vorm van een online enquête onder 12.207 mensen op zes continenten, in de volgende 12 landen (ongeveer 1.000 respondenten per land): Australië, Brazilië, China, Frankrijk, Duitsland, India, Italië, Zwitserland, Zuid-Afrika, Thailand, het VK, en de VS. Er werd ook gebruik gemaakt van persoonlijke aanrakingsdagboeken, waarin respondenten werd gevraagd om elke keer dat ze fysiek contact hadden met een ander aantekeningen te maken.
Voorafgaand aan de kwantitatieve enquête werden focusgroepdiscussies in 11 landen uitgevoerd door het onderzoeksbureau Happy Thinking People.
Respondenten waren tussen 16-69 jaar oud en vormden een representatieve steekproef op basis van geslacht, leeftijd, regio en beroepsstatus.
Als aanraking essentieel is voor ons leven, dan is onze moderne levensstijl een echte bedreiging voor onze collectieve gezondheid en ontwikkeling.
De bevindingen geven een beeld van de status van menselijke aanraking in de huidige maatschappij en het universele verlangen van mensen. Ondanks deze uiteenlopende voorkeuren voor fysieke aanraking blijkt uit de bevindingen van de wereldwijde enquête dat aanraking voor de meeste mensen een overwegend positieve connotatie heeft. De top drie associaties die respondenten hebben met aanraking zijn liefde (96 %), genegenheid (96 %), en zorg (95 %). Het idee om voor elkaar te zorgen is in de hoofden van de mensen nauw verbonden met menselijke aanraking, en dit is consistent in alle leeftijdsgroepen en geografische gebieden. De overige resultaten laten aanzienlijke verschillen zien tussen culturen, geslachten en leeftijdsgroepen als het gaat om barrières voor aanraking.
Negen van de tien mensen over de hele wereld zijn van mening dat menselijke aanraking de sleutel is tot een gelukkig en voldaan leven.
87 procent vindt dat een gebrek aan menselijk contact je geïsoleerd kan doen voelen, zelfs als je omringd bent door mensen; 85 procent is het ermee eens dat aanraking ons menselijk maakt en 81 procent gelooft dat een gebrek aan menselijk contact ons een gestrest gevoel geeft.
Voor tweederde van de ondervraagden maakt aanraking geen deel uit van hun dagelijks leven.
Uit het onderzoek bleek dat de meeste mensen niet zoveel aanraking ervaren als ze zouden willen. Wanneer specifiek werd gevraagd naar het soort en de frequentie van de aanrakingen die zij ervaren, gaf 64 procent van de respondenten aan dat aanrakingen geen dagelijkse gebeurtenis in hun leven was en nog eens 72 procent gaf aan meer knuffels te willen.
Bovendien zijn mensen niet alleen ontevreden over de mate van aanraking in hun persoonlijke leven, de helft van de respondenten vindt ook dat de mate van aanraking in de samenleving de laatste jaren is afgenomen. De onderzoeksbevindingen wijzen op een groeiende trend van wat experts "aanrakingshonger", "aanrakingsontbering" of “huidhonger” noemen - en sommige groepen zijn kwetsbaarder dan anderen.
Culturele verschillen Opzienbarend is de vaststelling dat bijna één op de vijf respondenten de dag voor het interview helemaal geen lichamelijk contact had ervaren. Volgens de gegevens lijken er tussen de landen meer verschillen te zijn in de mate van aanraking in de noordelijke en zuidelijke landen. Terwijl 17procent van alle respondenten aangaf de dag voor het interview niet te zijn aangeraakt, lag dit cijfer hoger in het VK (29%), Duitsland (28%) en Frankrijk (21%). Het percentage was lager in landen als Brazilië (12%) en Italië (7%). Interessant is dat de landen die de meeste aanrakingen ervaren, ook de meeste aanrakingen lijken te willen. Uit de gegevens blijkt dat mensen uit ‘aanrakingsvriendelijk culturen’, zoals Zuid-Amerika, eerder de waarde van aanraking erkennen en meer aanraking in het dagelijks leven zoeken.
De onderzoeksvraag:
Wordt een gebrek aan menselijke aanraking veroorzaakt door onze levensstijl?
Kan meer menselijke aanraking een remedie zijn tegen de negatieve ontwikkelingen
van de moderne tijd?
Cohortverschillen Naast culturele verschillen bleken er ook verschillen in ervaringen met aanraking tussen leeftijdsgroepen. Het hoeft geen verbazing te wekken dat jongeren tussen 20 en 35 jaar en mensen met kinderen in hun huishouden - ongeacht hun geslacht - op basis van de aanraakdagboeken de meeste aanrakingen ervaren. Ook 69 procentvan degenen met kinderen in hun huishouden en 67 procent van de millennials gaven aan dat fysiek aanraking door een normaal en natuurlijk onderdeel van hun dagelijks leven is, en dat ze een verscheidenheid aan vormen van aanraking ontvangen van een verscheidenheid aan verschillende mensen. Ze hadden ook aanzienlijk vaker iemand omhelsd of de hand vastgehouden op de dag voor het interview. Of het nu gaat om traditionele vormen van lichamelijk contact, zoals knuffelen, handen vasthouden of knuffelen, of om op internet gebaseerde vormen van contact, zoals praten met iemand via videochat. Dat kan echter niet van alle leeftijdsgroepen worden gezegd.
50+ en zonder handen?
Mensen tussen 50 en 69 jaar staan voor unieke uitdagingen als het gaat om aanraking. Zij wonen vaker dan andere leeftijdsgroepen alleen of in kleinere huishoudensof hebben gezondheidsproblemen die een belemmering vormen voor aanraking. De opkomst van het "kerngezin" in de afgelopen decennia, de daling van het aantal huwelijken en de toegenomen levensverwachting over de hele wereld hebben het steeds waarschijnlijker gemaakt dat oudere volwassenen alleen leven in plaats van met een partner of in huishoudens met meerdere generaties. Over de hele linie rapporteerden mensen in de leeftijd van 50-69 jaar minder ervaringen met menselijke aanraking in hun dagelijks leven dan andere leeftijdsgroepen, waaronder minder omhelzingen, schouderklopjes tijdens het praten of gelegenheden om te knuffelen. Verrassend genoeg lijkt dit cohort, ondanks het feit dat ze minder aanrakingen ervaren, niet perse meer naar aanrakingen verlangen. Mensen lijken hun verwachtingen en verlangen naar aanrakingen aan te passen aan de omstandigheden als een manier om teleurstellingen te voorkomen. Nochtans doet minder aanrakingen verwachten niets af aan de fundamentele behoefte aan aanraking. Het is bewezen dat een gebrek aan aanraking leidt tot meer stress, angst en depressie, en een verminderde immuniteit voor ziekte.
Vergrijzing Bedenk ook dat een van de grootste trends de vergrijzing van de bevolking is. Sinds eind 2020, voor de eerste keer in de geschiedenis, was het aantal mensen ouder dan 65 groter zijn dan het aantal kinderen jonger dan vijf jaar. In de komende 25 jaar zal het aantal mensen ouder dan 65 verdubbelen. Naarmate deze trend zich voortzet, zal het probleem van de achterstand op het gebied van aanraken een steeds dringender probleem voor de volksgezondheid worden. Om deze trend te keren, moeten we de vele belemmeringen voor aanraking aanpakken.
Zorgt teveel schermtijd voor “Virtueel Autisme”?
65 procent van de millennials gaf aan dat de tijd die ze aan sociale media besteden een belemmering vormt voor fysieke contacten. Ze voelen zich 'verbonden maar toch los gekoppeld', terwijl slechts 33 procent van de 50-69-jarigen dat deed. 80 procent van de respondenten bevestigt dat steeds meer virtuele verbindingen de vaardigheid voor empathie verminderen; wat leidt tot minder aanrakingen. Uit ander onderzoek is gebleken dat beeldschermen psychologische afstand creëren en men minder gevoelig wordt voor de (emotionele) behoeften en pijn van anderen. Beeldschermen maken het moeilijker om emoties van anderen te lezen. Technologiebedrijven staan voor de uitdaging om “empathie”-knoppen te integreren in hun producten met een scala aan emoties die verder gaan dan alleen “vind ik leuk”.
Drukke levens Een nooit eindigende race om alles gedaan te krijgen
Onze drukke en mobiele levensstijl is men vaak aangewezen op door technologie ondersteunde verbindingen als vervanging voor zinvolle, fysieke nabijheid en aanraking. Dit draagt bij aan onze collectieve huidhonger.
72 procent van de respondenten denkt dat de waarde van menselijke aanraking niet top of mind is in het moderne leven, en nog eens 64 procent vindt dat ze het te druk hebben om tijd te nemen voor contact met anderen. In de aanraakdagboeken melden 51 procent van de millennials en 48 procent van de ouderen dat ze bij het videobellen met hun vingers over het scherm waren gegaan en wensten dat het een echte aanraking was.
Sociale normen Wijdverspreide verwarring over het juiste niveau van aanraken
Hoewel sociale normen een belangrijke rol spelen bij het goed laten functioneren van de samenleving, blijkt uit de gegevens dat zij een belemmerende factor kunnen zijn in de hoeveelheid aanrakingen die mensen geven en ontvangen. Het lijkt een grotere belemmering te zijn in landen van het Gemenebest (Britten, Australiërs, Indiërs). Men is minder geneigd tot aanraking uit angst dat dit als vrouwelijk of als zacht wordt gezien. Voor 75 procent van de respondenten speelt persoonlijke onzekerheid over wat voor soort aanraking gepast is of hoe de ontvanger zal reageren, hen ervan het initiatief tot aanraking te nemen. 65 procent zegt open te staan voor aanraking maar wacht altijd op het initiatief van de andere om de eerste stap te zetten. Deze bevindingen zijn meer uitgesproken bij mannen. Ze verlangen naar meer aanrakingen en knuffels in hun dagelijks leven maar voelen meer onzekerheid om ze te geven en te ontvangen. Mannen die meer belang hechten aan de traditionele rolverdeling ervaren meer moeite om hun emoties te uiten en voelen zich onvermogend om hun behoeften te verwoorden. Anderen zijn bang dat hu aanraking zal worden geïnterpreteerd als een seksuele toenadering of zal worden teruggekaatst. Wat de reden ook is, het gevolg van deze onzekerheden is dat mannen, met uitzondering van handenschudden, afzien van zorgzame, platonische aanraking en alle voordelen die daarmee gepaard gaan.
Onderzoeksvraag:
Als mensen meer wisten over de fysiologische voordelen van aanraking, zouden ze dan meer doen om individueel en collectief aanraking te initiëren?
Kenniskloof
De psychologische voordelen van aanraking zijn ons welbekend zoals verlaagd niveau van stresshormonen (cortisol), verhoogd niveau van feelgood (oxytocine) hormonen, vermindert eenzaamheid, angst en depressie en ondersteuning van de teamgeest bij sport en werkploegen. Het NIVEA-onderzoek bracht in kaart dat de meeste deelnemers van wereldwijd onderzoek zich daarentegen niet bewust zijn van de fysiologische voordelen van aanraking: minder fysieke pijn, een sterker immuunsysteem,een lagere bloeddruk en hartslag, betere slaapkwaliteit, verhoogde overlevingskansen van premature baby’s en verminderde agitatie bij Alzheimer patiënten. Het ontvangen van deze informatie blijkt voor 86 procent van de respondenten een bemoedigend opstapje om meer fysieke aanraking in hun dagelijks leven op te nemen.
Reflecties
De belemmeringen voor menselijk contact zullen waarschijnlijk niet van de ene dag op de andere verdwijnen, als ze al ooit verdwijnen. Maar sommige zijn gemakkelijker aan te pakken dan andere, en bewustwording van ons eigen handelen is een belangrijke eerste stap.
Wat kunnen we doen ? Lees: wat kunnen we doen in het postpandemische tijdperk
- We kunnen de kracht van technologie aanwenden om de boodschap van de voordelen van menselijke aanraking te verspreiden en diegenen te bereiken die misschien eenzaam en in behoefte hebben aan verbinding. ‘Niemand van ons is Robinson Crusoe en onze dagelijkse omgeving is allesbehalve een eiland’( M. Lerner).
- We kunnen helpen om persoonlijke onzekerheden bij anderen te verlichten door als eerste uit te reiken en zorgzame aanrakingen te initiëren.
- We kunnen diegenen die overweldigd worden door de eisen van het moderne leven helpen om te ontstressen met een knuffel.
- We kunnen aanraking bij het tonen van onze waardering, zorg en liefde een meer prominente rol geven.
- We kunnen wat we uitdrukken in woorden ondersteunen met de non-verbale woorden van een aanraking.
- We kunnen ons elke dag afvragen: Had ik een band met anderen? Was ik aanwezig? Gaf ik mijn volledige aandacht aan mijn moeder, mijn vriend, mijn kind? Want onthoud - jouw aanraking, jouw glimlach, kan voor hen het verschil maken.
"Soms is iemand de hand reiken en aannemen het begin van reis."
Op grote schaal is een beweging die pleit voor “levenslange goede aanraking” in de samenleving aanbevolen. Die kan als doel hebben psycho-educatie over de voordelen van aanraking aan te bieden, verwarring en onzekerheid weg te nemen respectvolle en vormen van aanraking met de juiste afstand-nabijheid doorheen onze levensloop aan te moedigen. Tastzin is diep verweven met ons gevoel van eigenwaarde en start bij het respect en waardering voor het eigen lichaam en dat van anderen. Gelijkwaardigheid en wederkerigheid in aanraken en aangeraakt worden zijn belangrijke thema’s. Scholen kunnen hierin een educatieve rol opnemen, evenals ouders, artsen en zorgverstrekkers. Wees bewust dat kinderen leren van en kijken naar de daden van hun opvoeders en ouders. Hun huid is hun sociaal orgaan en de sensatie die ze voelen bij huid-huidcontact zorgt mee voor de ontwikkeling van hun hechtingsgedrag en –stijl. Er zijn vier stijlen: veilige gehechten, angstig gehechten (=verlatingsangst), afwijzend-vermijdend (=bindingstangst) en angstig-vermijdende gehechten. Deze stijlen bepalen sterk de mate waarin ze later aanraking, sociale relaties, intimiteit, erotiek en seksualiteit toelaten en waarderen.
Het communiceren via schermen is iets waar we echt bezorgd over moeten zijn. Door teveel schermtijd (ver)leren sommigen om iemand in de ogen te kijken, naar hen te glimlachen en hen te knuffelen. Zo zal nog meer toevlucht genomen worden tot contact met het scherm. Dit “virtueel autisme” (S. Greenfield) is iets anders dan autisme; het vertoont autismeachtige trekken, zoals moeite om met anderen om te gaan. Het goede nieuws is: het kan worden teruggedraaid! Virtueel autisme is omkeerbaar als je gaat herinvesteren in face-to-face contacten en activiteiten die je een sterk gevoel geven van wie je bent en die je creativiteit en fysieke mogelijkheden uitdagen. Zowel voor jong als oud: ‘Laten we een spel verzinnen’. Het gaat erom de doos te geven in plaats van het geschenk in de doos’. Ik denk dat de innerlijke wereld en de innerlijke verbeelding via die weg veel (kleur)rijker en opwindender kan worden dan alleen maar op een scherm naar dingen te schieten of urenlang naar virtuele (seksuele) escapades van anderen te kijken. Secundaire verbeelding verhindert het aangaan van echte diepmenselijke contacten.
" We zijn nog nooit zo verbonden geweest door technologie, maar we hongeren naar menselijke aanraking. In de 21e eeuw groeien kinderen op in een totaal nieuwe wereld. Kinderen zijn niet veranderd. Ze hebben nog steeds dezelfde emotionele behoeften.” (Mary Gordon) Ook volwassenen moeten kinderen blijven (nvdr)
Power of Human Touch
Het eerste bewustzijn van aanraking gebeurt in de moederschoot. Ook bij vroeggeboorte werd het belang van huid-huidcontact bewezen. Denk aan "kangoeroezorg" (zo genoemd omdat het lijkt op de manier waarop kangoeroes hun jongen dragen), waarbij baby's tegen de blote borst van een verzorger worden gehouden. Kangoeroezorg begon in Bogota, Colombia, in de jaren zeventig om iets te doen aan de hoge infectie- en sterftecijfers in ziekenhuizen als gevolg van de schaarste aan couveuses. Moeders werden aangemoedigd om hun baby's gedurende langere perioden in huid-op-huid-contact te houden en borstvoeding te geven. Er werd aangetoond dat de morbiditeit en mortaliteit onder de baby’s snel daalden, het gewicht toenam, de groei van de hersenen, de slaaporganisatie, de reacties op pijn verbeterden en de hechtingsband met de moeder versterkte. Inmiddels zijn kangoeroezorg en andere huid-op-huid stimulatie universeel aanvaard als verzorging van pasgeborenen.
Op basis van de onderzoeksresultaten formuleert NIVEA zijn bedrijfsmissie “Care for Human Touch to Inspire Togetherness” om tegen 2025 honderd miljoen mensen bewust te maken van de bewezen gezondheidsvoordelen van huidcontact.
#CareForHumanTouch
Een van de projecten is de investering in de bevordering van kangoeroezorg voor premature baby’s. NIVEA lanceert zijn mission statement met een documentaire over het waargebeurde verhaal van een te vroeg geboren tweeling, Lilly & Madelaine, uit Hamburg, waarin getoond wordt hoe het leven van de tweeling in de icouveuse gered wordt door huidcontact met hun zus. Een must see…
Het eerste project in een reeks van drie steunprojecten is de investering in de bevordering van kangoeroezorg voor premature baby’s. Werelwijd worden er elk jaar 15 miljoen baby's te vroeg geboren. De meesten moeten op intensive care behandeld en bewaakt worden. De ademhaling is één van de problemen. Zelfs als premature baby's zelfstandig kunnen ademen stoppen ze er vaak mee. Een ademhalingsstilstand of apneu, kan tot 15 keer per uur voorkomen. Het project van NIVEA steunt en financiert mee het gebruik van een voetstimulator die bij apneu een lichte voetmassage geeft waardoor de baby weer begint te ademen. Het systeem werd ontwikkeld door Prof. Dr. Martin Grunwald aan de Medische Faculteit van de Universiteit van Leipzig en kan wereldwijd ingezet worden. Introductiefilm toegevoegd.
De foto, grafiek en film zijn eigendom van NIVEA Beiersdorf en met toestemming van Stijn Verlinden (We love pure) gebruikt voor deze nieuwsbrief.
Beiersdorf AG
Anke Schmidt
Vice President Corporate Communications & Govemment Relations
Deel II : Menselijke aanraking in een pandemische wereld
Het antwoord op de vraag of we elkaar nog zullen aanraken na COVID-19 op 19 maart in uw mailbox en online