Patricia Meyntjens
Levenswijzer:
Zullen we elkaar nog aanraken in een postpandemische wereld?
Worden wij een maatschappij zonder lichamelijk aanraking?
De huid is de weg naar aanraking. Nieuw wereldwijd onderzoek toont aan dat fysieke en emotionele aanraking de sleutels zijn tot een gezonder, gelukkiger en meer vervuld leven. Toch blijft dit universele verlangen onbevredigd en neemt wereldwijd het gevoel van isolement toe. Door onze moderne digitale levensstijl en de inmiddels langdurende contactbeperkingen door de covid-19-pandemie lopen onze collectieve gezondheid, persoonlijke ontwikkeling en sociaal-emotionele vaardigheden gevaar.
Enkele maanden geleden werd ik, als Belgisch psycholoog-psychotherapeut-seksuoloog, door Beidersdorf AG gevraagd om hun wereldwijd onderzoeksproject “The Power of Human Touch” te evalueren en te voorzien van persoonlijke inzichten en ervaringen uit het therapeutisch werkveld voor en tijdens COVID-19-pandemie.
Het verzorgingsmerk NIVEA publiceert twee wereldwijde rapporten, de eerste in hun soort, over menselijke aanraking voor en tijdens de COVID-19-pandemie. Beide rapporten tonen een verontrustend niveau van aanrakingshonger, isolement en eenzaamheid aan, verergerd door de aanhoudende coronacrisis. Bijna de helft van de respondenten geven aan dat ze zich door het isolement eenzamer voelen dan ooit tevoren in hun leven. Het onderzoek toont ook een verband aan tussen gevoelens van eenzaamheid en het gebrek aan contact met anderen, zowel fysiek als emotioneel. Als reactie op deze bevindingen lanceert NIVEA zijn bedrijfsmissie “Care for human touch to inspire togetherness”. Wereldwijd spreekt men de wens uit, zodra het mogelijk wordt, in te halen wat men zo lang gemist heeft aan warme contacten, aandacht en aanraking.
In het eerste deel van de nieuwsbrief 'The State of Human Touch' presenteer ik de onderzoeksresultaten voor COVID-19. In het tweede deel de onderzoeksresultaten tijdens de eerste periode van COVID-19, telkens aangevuld met mijn therapeutische inzichten over huidhonger. Tot slot reflecteren we over de vraag hoe aanraking zal evolueren in onze postpandemische wereld en welke hordes nog zullen moeten genomen worden..
Kijk zeker naar de aangrijpende documentaire van NIVEA over het waargebeurde verhaal van een te vroeg geboren tweeling Lilly & Madelaine, waarin getoond wordt hoe hun huid-huid contact met elkaar hun leven in de couveuse heeft gered. Niets zal u meer kunnen overtuigen van de kracht van menselijke aanraking.
Deel 1: The State of Human Touch
De status van menselijke aanraking voordelen - barrières - oplossingen
We weten op wetenschappelijke basis dat menselijke aanraking net zo essentieel voor ons kan zijn als zuurstof, water en voedsel. Aanraking leidt tot een gezonder en gelukkiger leven. Evolutiewetenschappers hebben aangetoond dat de affectieve functie van aanraking een geëvolueerde aanpassing is om positief lichamelijk contact te bevorderen in verzorgende en levenslange sociale relaties. Aanraking brengt een grote verscheidenheid van emoties over – van liefde tot woede – vaak zonder bijkomende aanwijzingen en doet dat even betrouwbaar als gezichten of stemmen. In het Engels zijn uitdrukkingen als “something is touching” of “being touched by someone” directe uitingen van emoties.
Toch zijn er steeds meer aanwijzingen dat aanraking in het dagelijks leven van mensen over de hele wereld afneemt. Tegelijkertijd neemt wereldwijd het gevoel van isolement toe. Het is een uitdaging om de status van fysieke en emotionele aanraking en het tekort eraan mondiaal in kaart te brengen. Er is nood aan grootschalig, longitudinaal onderzoek over diverse leeftijdsgroepen.
De hoeveelheid bestaand wetenschappelijk onderzoek over het gebrek aan aanraking suggereert dat onze veranderende samenleving te maken heeft met een epidemie aan aanrakingshonger of huidhonger. Niettegenstaande de onderzoeken vooral gebeurden in de oudere cohorten, blijkt huidhonger een bedreiging voor bijna elke leeftijdsgroep.
Het is één ding om wetenschappelijk bewijs te produceren over het belang van menselijke aanraking en het tekort eraan, maar het is een heel andere om oplossingen aan te bieden en ruimte te maken voor aanraking te midden van de huidige digitale revolutie, onze overvolle 24/7 schema’s en diepgewortelde of recent evoluerende sociale normen. Onze individuele omstandigheden -we zijn alleenstaande ouders, verzorgers, ploegenarbeiders, kostwinners, studenten, wereldleiders, executives, werklozen, gepensioneerden- kunnen verschillen, maar onze hachelijke situatie is dezelfde: we zijn verbonden maar toch losgekoppeld. We zijn een maatschappij in verandering, met meer en meer manieren om met anderen in contact te komen, maar steeds minder tijd, mogelijkheden en vaardigheden om dat te doen.
Het wereldwijd onderzoek, in opdracht van NIVEA, werd gerealiseerd in nauwe samenwerking met internationale deskundigen, wetenschappers, onderzoeksinstituten en expert-gezondheidswerkers. Vooreerst werd een wetenschappelijk overzicht gemaakt van het beschikbare onderzoek naar menselijke aanraking. Dit werd aangevuld met actuele inzichten over menselijke aanraking, de barrières en mogelijke oplossingen voor diverse doelgroepen. Vervolgens werden gestructureerde interviews uitgevoerd om de belangrijkste barrières te identificeren die ons verhinderen te genieten van de voordelen van menselijke aanraking in de moderne tijd, evenals om belangrijke leemten in de kennis over de voordelen ervan aan het licht te brengen. Aansluitend wordt gereflecteerd over mogelijke oplossingen.
Methodologie
Het eerste wereldwijd onderzoek werd uitgevoerd tussen oktober 2018 en maart 2019 (voor de pandemie) om de ervaringen van mensen met en hun houding ten opzichte van menselijke aanraking in kaart te brengen.
Het NIVEA onderzoek werd uitgevoerd door Mindline, een onafhankelijk onderzoeksinstituut, in de vorm van een online enquête onder 12.207 mensen op zes continenten, in de volgende 12 landen (ongeveer 1.000 respondenten per land): Australië, Brazilië, China, Frankrijk, Duitsland, India, Italië, Zwitserland, Zuid-Afrika, Thailand, het VK, en de VS. Er werd ook gebruik gemaakt van persoonlijke aanrakingsdagboeken, waarin respondenten werd gevraagd om elke keer dat ze fysiek contact hadden met een ander aantekeningen te maken.
Voorafgaand aan de kwantitatieve enquête werden focusgroepdiscussies in 11 landen uitgevoerd door het onderzoeksbureau Happy Thinking People.
Respondenten waren tussen 16-69 jaar oud en vormden een representatieve steekproef op basis van geslacht, leeftijd, regio en beroepsstatus.
Als aanraking essentieel is voor ons leven, dan is onze moderne levensstijl een echte bedreiging voor onze collectieve gezondheid en ontwikkeling.
De bevindingen geven een beeld van de status van menselijke aanraking in de huidige maatschappij en het universele verlangen van mensen. Ondanks deze uiteenlopende voorkeuren voor fysieke aanraking blijkt uit de bevindingen van de wereldwijde enquête dat aanraking voor de meeste mensen een overwegend positieve connotatie heeft. De top drie associaties die respondenten hebben met aanraking zijn liefde (96 %), genegenheid (96 %), en zorg (95 %). Het idee om voor elkaar te zorgen is in de hoofden van de mensen nauw verbonden met menselijke aanraking, en dit is consistent in alle leeftijdsgroepen en geografische gebieden. De overige resultaten laten aanzienlijke verschillen zien tussen culturen, geslachten en leeftijdsgroepen als het gaat om barrières voor aanraking.
Negen van de tien mensen over de hele wereld zijn van mening dat menselijke aanraking de sleutel is tot een gelukkig en voldaan leven.
87 procent vindt dat een gebrek aan menselijk contact je geïsoleerd kan doen voelen, zelfs als je omringd bent door mensen; 85 procent is het ermee eens dat aanraking ons menselijk maakt en 81 procent gelooft dat een gebrek aan menselijk contact ons een gestrest gevoel geeft.
Voor tweederde van de ondervraagden maakt aanraking geen deel uit van hun dagelijks leven.
Uit het onderzoek bleek dat de meeste mensen niet zoveel aanraking ervaren als ze zouden willen. Wanneer specifiek werd gevraagd naar het soort en de frequentie van de aanrakingen die zij ervaren, gaf 64 procent van de respondenten aan dat aanrakingen geen dagelijkse gebeurtenis in hun leven was en nog eens 72 procent gaf aan meer knuffels te willen.
Bovendien zijn mensen niet alleen ontevreden over de mate van aanraking in hun persoonlijke leven, de helft van de respondenten vindt ook dat de mate van aanraking in de samenleving de laatste jaren is afgenomen. De onderzoeksbevindingen wijzen op een groeiende trend van wat experts "aanrakingshonger", "aanrakingsontbering" of “huidhonger” noemen - en sommige groepen zijn kwetsbaarder dan anderen.
Culturele verschillen Opzienbarend is de vaststelling dat bijna één op de vijf respondenten de dag voor het interview helemaal geen lichamelijk contact had ervaren. Volgens de gegevens lijken er tussen de landen meer verschillen te zijn in de mate van aanraking in de noordelijke en zuidelijke landen. Terwijl 17procent van alle respondenten aangaf de dag voor het interview niet te zijn aangeraakt, lag dit cijfer hoger in het VK (29%), Duitsland (28%) en Frankrijk (21%). Het percentage was lager in landen als Brazilië (12%) en Italië (7%). Interessant is dat de landen die de meeste aanrakingen ervaren, ook de meeste aanrakingen lijken te willen. Uit de gegevens blijkt dat mensen uit ‘aanrakingsvriendelijk culturen’, zoals Zuid-Amerika, eerder de waarde van aanraking erkennen en meer aanraking in het dagelijks leven zoeken.
De onderzoeksvraag:
Wordt een gebrek aan menselijke aanraking veroorzaakt door onze levensstijl?
Kan meer menselijke aanraking een remedie zijn tegen de negatieve ontwikkelingen
van de moderne tijd?
Cohortverschillen Naast culturele verschillen bleken er ook verschillen in ervaringen met aanraking tussen leeftijdsgroepen. Het hoeft geen verbazing te wekken dat jongeren tussen 20 en 35 jaar en mensen met kinderen in hun huishouden - ongeacht hun geslacht - op basis van de aanraakdagboeken de meeste aanrakingen ervaren. Ook 69 procentvan degenen met kinderen in hun huishouden en 67 procent van de millennials gaven aan dat fysiek aanraking door een normaal en natuurlijk onderdeel van hun dagelijks leven is, en dat ze een verscheidenheid aan vormen van aanraking ontvangen van een verscheidenheid aan verschillende mensen. Ze hadden ook aanzienlijk vaker iemand omhelsd of de hand vastgehouden op de dag voor het interview. Of het nu gaat om traditionele vormen van lichamelijk contact, zoals knuffelen, handen vasthouden of knuffelen, of om op internet gebaseerde vormen van contact, zoals praten met iemand via videochat. Dat kan echter niet van alle leeftijdsgroepen worden gezegd.
50+ en zonder handen?
Mensen tussen 50 en 69 jaar staan voor unieke uitdagingen als het gaat om aanraking. Zij wonen vaker dan andere leeftijdsgroepen alleen of in kleinere huishoudensof hebben gezondheidsproblemen die een belemmering vormen voor aanraking. De opkomst van het "kerngezin" in de afgelopen decennia, de daling van het aantal huwelijken en de toegenomen levensverwachting over de hele wereld hebben het steeds waarschijnlijker gemaakt dat oudere volwassenen alleen leven in plaats van met een partner of in huishoudens met meerdere generaties. Over de hele linie rapporteerden mensen in de leeftijd van 50-69 jaar minder ervaringen met menselijke aanraking in hun dagelijks leven dan andere leeftijdsgroepen, waaronder minder omhelzingen, schouderklopjes tijdens het praten of gelegenheden om te knuffelen. Verrassend genoeg lijkt dit cohort, ondanks het feit dat ze minder aanrakingen ervaren, niet perse meer naar aanrakingen verlangen. Mensen lijken hun verwachtingen en verlangen naar aanrakingen aan te passen aan de omstandigheden als een manier om teleurstellingen te voorkomen. Nochtans doet minder aanrakingen verwachten niets af aan de fundamentele behoefte aan aanraking. Het is bewezen dat een gebrek aan aanraking leidt tot meer stress, angst en depressie, en een verminderde immuniteit voor ziekte.
Vergrijzing Bedenk ook dat een van de grootste trends de vergrijzing van de bevolking is. Sinds eind 2020, voor de eerste keer in de geschiedenis, was het aantal mensen ouder dan 65 groter zijn dan het aantal kinderen jonger dan vijf jaar. In de komende 25 jaar zal het aantal mensen ouder dan 65 verdubbelen. Naarmate deze trend zich voortzet, zal het probleem van de achterstand op het gebied van aanraken een steeds dringender probleem voor de volksgezondheid worden. Om deze trend te keren, moeten we de vele belemmeringen voor aanraking aanpakken.
Zorgt teveel schermtijd voor “Virtueel Autisme”?
65 procent van de millennials gaf aan dat de tijd die ze aan sociale media besteden een belemmering vormt voor fysieke contacten. Ze voelen zich 'verbonden maar toch los gekoppeld', terwijl slechts 33 procent van de 50-69-jarigen dat deed. 80 procent van de respondenten bevestigt dat steeds meer virtuele verbindingen de vaardigheid voor empathie verminderen; wat leidt tot minder aanrakingen. Uit ander onderzoek is gebleken dat beeldschermen psychologische afstand creëren en men minder gevoelig wordt voor de (emotionele) behoeften en pijn van anderen. Beeldschermen maken het moeilijker om emoties van anderen te lezen. Technologiebedrijven staan voor de uitdaging om “empathie”-knoppen te integreren in hun producten met een scala aan emoties die verder gaan dan alleen “vind ik leuk”.
Drukke levens Een nooit eindigende race om alles gedaan te krijgen
Onze drukke en mobiele levensstijl is men vaak aangewezen op door technologie ondersteunde verbindingen als vervanging voor zinvolle, fysieke nabijheid en aanraking. Dit draagt bij aan onze collectieve huidhonger.
72 procent van de respondenten denkt dat de waarde van menselijke aanraking niet top of mind is in het moderne leven, en nog eens 64 procent vindt dat ze het te druk hebben om tijd te nemen voor contact met anderen. In de aanraakdagboeken melden 51 procent van de millennials en 48 procent van de ouderen dat ze bij het videobellen met hun vingers over het scherm waren gegaan en wensten dat het een echte aanraking was.
Sociale normen Wijdverspreide verwarring over het juiste niveau van aanraken
Hoewel sociale normen een belangrijke rol spelen bij het goed laten functioneren van de samenleving, blijkt uit de gegevens dat zij een belemmerende factor kunnen zijn in de hoeveelheid aanrakingen die mensen geven en ontvangen. Het lijkt een grotere belemmering te zijn in landen van het Gemenebest (Britten, Australiërs, Indiërs). Men is minder geneigd tot aanraking uit angst dat dit als vrouwelijk of als zacht wordt gezien. Voor 75 procent van de respondenten speelt persoonlijke onzekerheid over wat voor soort aanraking gepast is of hoe de ontvanger zal reageren, hen ervan het initiatief tot aanraking te nemen. 65 procent zegt open te staan voor aanraking maar wacht altijd op het initiatief van de andere om de eerste stap te zetten. Deze bevindingen zijn meer uitgesproken bij mannen. Ze verlangen naar meer aanrakingen en knuffels in hun dagelijks leven maar voelen meer onzekerheid om ze te geven en te ontvangen. Mannen die meer belang hechten aan de traditionele rolverdeling ervaren meer moeite om hun emoties te uiten en voelen zich onvermogend om hun behoeften te verwoorden. Anderen zijn bang dat hu aanraking zal worden geïnterpreteerd als een seksuele toenadering of zal worden teruggekaatst. Wat de reden ook is, het gevolg van deze onzekerheden is dat mannen, met uitzondering van handenschudden, afzien van zorgzame, platonische aanraking en alle voordelen die daarmee gepaard gaan.
Onderzoeksvraag:
Als mensen meer wisten over de fysiologische voordelen van aanraking, zouden ze dan meer doen om individueel en collectief aanraking te initiëren?
Kenniskloof
De psychologische voordelen van aanraking zijn ons welbekend zoals verlaagd niveau van stresshormonen (cortisol), verhoogd niveau van feelgood (oxytocine) hormonen, vermindert eenzaamheid, angst en depressie en ondersteuning van de teamgeest bij sport en werkploegen. Het NIVEA-onderzoek bracht in kaart dat de meeste deelnemers van wereldwijd onderzoek zich daarentegen niet bewust zijn van de fysiologische voordelen van aanraking: minder fysieke pijn, een sterker immuunsysteem,een lagere bloeddruk en hartslag, betere slaapkwaliteit, verhoogde overlevingskansen van premature baby’s en verminderde agitatie bij Alzheimer patiënten. Het ontvangen van deze informatie blijkt voor 86 procent van de respondenten een bemoedigend opstapje om meer fysieke aanraking in hun dagelijks leven op te nemen.
Reflecties
De belemmeringen voor menselijk contact zullen waarschijnlijk niet van de ene dag op de andere verdwijnen, als ze al ooit verdwijnen. Maar sommige zijn gemakkelijker aan te pakken dan andere, en bewustwording van ons eigen handelen is een belangrijke eerste stap.
Wat kunnen we doen ? Lees: wat kunnen we doen in het postpandemische tijdperk
- We kunnen de kracht van technologie aanwenden om de boodschap van de voordelen van menselijke aanraking te verspreiden en diegenen te bereiken die misschien eenzaam en in behoefte hebben aan verbinding. ‘Niemand van ons is Robinson Crusoe en onze dagelijkse omgeving is allesbehalve een eiland’( M. Lerner).
- We kunnen helpen om persoonlijke onzekerheden bij anderen te verlichten door als eerste uit te reiken en zorgzame aanrakingen te initiëren.
- We kunnen diegenen die overweldigd worden door de eisen van het moderne leven helpen om te ontstressen met een knuffel.
- We kunnen aanraking bij het tonen van onze waardering, zorg en liefde een meer prominente rol geven.
- We kunnen wat we uitdrukken in woorden ondersteunen met de non-verbale woorden van een aanraking.
- We kunnen ons elke dag afvragen: Had ik een band met anderen? Was ik aanwezig? Gaf ik mijn volledige aandacht aan mijn moeder, mijn vriend, mijn kind? Want onthoud - jouw aanraking, jouw glimlach, kan voor hen het verschil maken.
"Soms is iemand de hand reiken en aannemen het begin van reis."
Op grote schaal is een beweging die pleit voor “levenslange goede aanraking” in de samenleving aanbevolen. Die kan als doel hebben psycho-educatie over de voordelen van aanraking aan te bieden, verwarring en onzekerheid weg te nemen respectvolle en vormen van aanraking met de juiste afstand-nabijheid doorheen onze levensloop aan te moedigen. Tastzin is diep verweven met ons gevoel van eigenwaarde en start bij het respect en waardering voor het eigen lichaam en dat van anderen. Gelijkwaardigheid en wederkerigheid in aanraken en aangeraakt worden zijn belangrijke thema’s. Scholen kunnen hierin een educatieve rol opnemen, evenals ouders, artsen en zorgverstrekkers. Wees bewust dat kinderen leren van en kijken naar de daden van hun opvoeders en ouders. Hun huid is hun sociaal orgaan en de sensatie die ze voelen bij huid-huidcontact zorgt mee voor de ontwikkeling van hun hechtingsgedrag en –stijl. Er zijn vier stijlen: veilige gehechten, angstig gehechten (=verlatingsangst), afwijzend-vermijdend (=bindingstangst) en angstig-vermijdende gehechten. Deze stijlen bepalen sterk de mate waarin ze later aanraking, sociale relaties, intimiteit, erotiek en seksualiteit toelaten en waarderen.
Het communiceren via schermen is iets waar we echt bezorgd over moeten zijn. Door teveel schermtijd (ver)leren sommigen om iemand in de ogen te kijken, naar hen te glimlachen en hen te knuffelen. Zo zal nog meer toevlucht genomen worden tot contact met het scherm. Dit “virtueel autisme” (S. Greenfield) is iets anders dan autisme; het vertoont autismeachtige trekken, zoals moeite om met anderen om te gaan. Het goede nieuws is: het kan worden teruggedraaid! Virtueel autisme is omkeerbaar als je gaat herinvesteren in face-to-face contacten en activiteiten die je een sterk gevoel geven van wie je bent en die je creativiteit en fysieke mogelijkheden uitdagen. Zowel voor jong als oud: ‘Laten we een spel verzinnen’. Het gaat erom de doos te geven in plaats van het geschenk in de doos’. Ik denk dat de innerlijke wereld en de innerlijke verbeelding via die weg veel (kleur)rijker en opwindender kan worden dan alleen maar op een scherm naar dingen te schieten of urenlang naar virtuele (seksuele) escapades van anderen te kijken. Secundaire verbeelding verhindert het aangaan van echte diepmenselijke contacten.
" We zijn nog nooit zo verbonden geweest door technologie, maar we hongeren naar menselijke aanraking. In de 21e eeuw groeien kinderen op in een totaal nieuwe wereld. Kinderen zijn niet veranderd. Ze hebben nog steeds dezelfde emotionele behoeften.” (Mary Gordon) Ook volwassenen moeten kinderen blijven (nvdr)
Power of Human Touch
Het eerste bewustzijn van aanraking gebeurt in de moederschoot. Ook bij vroeggeboorte werd het belang van huid-huidcontact bewezen. Denk aan "kangoeroezorg" (zo genoemd omdat het lijkt op de manier waarop kangoeroes hun jongen dragen), waarbij baby's tegen de blote borst van een verzorger worden gehouden. Kangoeroezorg begon in Bogota, Colombia, in de jaren zeventig om iets te doen aan de hoge infectie- en sterftecijfers in ziekenhuizen als gevolg van de schaarste aan couveuses. Moeders werden aangemoedigd om hun baby's gedurende langere perioden in huid-op-huid-contact te houden en borstvoeding te geven. Er werd aangetoond dat de morbiditeit en mortaliteit onder de baby’s snel daalden, het gewicht toenam, de groei van de hersenen, de slaaporganisatie, de reacties op pijn verbeterden en de hechtingsband met de moeder versterkte. Inmiddels zijn kangoeroezorg en andere huid-op-huid stimulatie universeel aanvaard als verzorging van pasgeborenen.
Op basis van de onderzoeksresultaten formuleert NIVEA zijn bedrijfsmissie “Care for Human Touch to Inspire Togetherness” om tegen 2025 honderd miljoen mensen bewust te maken van de bewezen gezondheidsvoordelen van huidcontact.
#CareForHumanTouch
Een van de projecten is de investering in de bevordering van kangoeroezorg voor premature baby’s. NIVEA lanceert zijn mission statement met een documentaire over het waargebeurde verhaal van een te vroeg geboren tweeling, Lilly & Madelaine, uit Hamburg, waarin getoond wordt hoe het leven van de tweeling in de icouveuse gered wordt door huidcontact met hun zus. Een must see…
Het eerste project in een reeks van drie steunprojecten is de investering in de bevordering van kangoeroezorg voor premature baby’s. Werelwijd worden er elk jaar 15 miljoen baby's te vroeg geboren. De meesten moeten op intensive care behandeld en bewaakt worden. De ademhaling is één van de problemen. Zelfs als premature baby's zelfstandig kunnen ademen stoppen ze er vaak mee. Een ademhalingsstilstand of apneu, kan tot 15 keer per uur voorkomen. Het project van NIVEA steunt en financiert mee het gebruik van een voetstimulator die bij apneu een lichte voetmassage geeft waardoor de baby weer begint te ademen. Het systeem werd ontwikkeld door Prof. Dr. Martin Grunwald aan de Medische Faculteit van de Universiteit van Leipzig en kan wereldwijd ingezet worden. Introductiefilm toegevoegd.
De foto, grafiek en film zijn eigendom van NIVEA Beiersdorf en met toestemming van Stijn Verlinden (We love pure) gebruikt voor deze nieuwsbrief.
Deel 2 : Menselijke aanraking in een pandemische wereld
De COVID-19 pandemie heeft ons leven ingrijpend veranderd, van de manier waarop werken, naar school gaan, contact maken en zelfs winkelen voor onze primaire levensbehoeften. Van alle veranderingen is de manier waarop we met elkaar omgaan wellicht het meest beïnvloed. In een ironische wending is aanraking, waarvan in ons eerste onderzoek is aangetoond dat het een aantal voordelen heeft voor geluk en gezondheid, tijdelijk gevaarlijk geworden voor onze gezondheid. Alledaagse handelingen, een hand schudden, samen met een collega in de lift stappen, een knuffel krijgen van een vriend zijn nu ronduit onmogelijk. Om sociale verbondenheid te creëren communiceren we nu nog meer dan voorheen vanachter onze computer in plaats van in persoon, gaan voor sociaal afstandelijke fietstochten in plaats van een gezellige face-a-face op restaurant en zwaaien naar onze ouderen voor het raam in plaats van rond de keukentafel te zitten. Als van nature sociale wezens blijven we zoeken naar manier om te verbinden binnen de grenzen van een nieuwe en ongekende realiteit.
Na het eerste onderzoek in 2018-2019 over het belang van menselijke aanraking besloten de Nivea O&O-teams bij het uitbreken van de COVID-19 pandemie een tweede onderzoek uit te voeren om na te gaan hoe mensen omgaan met een nieuwe, bijkomende belemmering voor lichamelijke aanraking. Een opgelegde belemmering, waarover niet kan worden onderhandeld zonder mogelijk ernstige gevolgen voor de gezondheid van iedereen.
Methodologie
Het onderzoek werd weerom uitgevoerd door het onafhankelijk onderzoeksinstituut Mindline aan de hand van een online enquête onder 11.706 mensen in negen landen (ongeveer 1000 respondenten per land): Australië, Brazilië, Frankrijk, Duitsland, Italië, Zuid-Afrika, Zuid-Korea, het Verenigd Koninkrijk e de Verenigde Staten. De respondenten waren tussen 16 en 69 jaar oud en vormden een representatieve steekproef op basis van geslacht, leeftijd, regio en beroepsstatus.
De gegevens werden verzameld van april tot augustus 2020. Het Europese veldwerk liep door tot oktober 2020.
Onderzoeksbevindingen
Aanrakingen tijdens de pandemie: Beperkt maar belangrijker dan ooit
Uit de nieuwe studie blijkt dat aanraking voor mensen over de hele wereld belangrijk blijft- ondanks of misschien wel dankzij het virus. 75 procent van de respondenten geven aan dat de gedwongen afstandregels en de isolatie hen het belang van lichamelijke aanraking heeft doen beseffen. Uit de gegevens blijkt dat we de beperkingen vooralsnog accepteren (april – aug 2020) en niet op zoek zijn naar meer vormen van aanraking. Vooral respondenten uit landen die zwaar getroffen zijn door de pandemie, de ‘aanraakvriendelijke’ landen (Brazilië, Zuid-Afrika, Italië en Frankrijk) zijn zeer vigilant om aanrakingen te voorkomen. De minst aanraakvriendelijke landen (Verenigd Koninkrijk, Australië, Duitsland, VS) hadden meer scepsis over de ernst van de pandemie en de restrictieve maatregelen en rapporteren dat ze minder waarneembare aanpassingen hebben gedaan.
Tevens zegden veel ondervraagden dat hun contacten een aanrakingen tijdens de pandemie zijn gedaald voor zowel hun binnenste kring (familie, partners of goede vrienden) als hun buitenste cirkel (collega’s, buren, kennissen). De afname in de buitenste kring was te verwachten omdat mensen zich isoleren en hun fysieke actieradius verkleinen. Afname in de binnenste cirkel lijkt op het eerste gezicht contra-intuïtief, maar is logisch als je bedenkt hoeveel mensen samenwonen met ouderen, mensen met verminderde immuniteit of die een hoog risico lopen als ze ziek worden. Aangezien veel gezinnen meer tijd samen thuis doorbrengen rapporteren ze vaak een toename van aanrakingen. Jongeren en alleenstaande ouders gaven bij twee keer zo vaak aan dat hun contact in de buitenste cirkel is toegenomen. Het lijkt erop dat bij deze groepen de behoefte aan menselijke verbondenheid en aanraking aanzienlijk groter is dan hun angst om het virus op te lopen of door te geven.
Sommige groepen worden zwaarder getroffen tijdens de pandemie dan anderen.
Eenzaamheid
Hoewel eenzaamheid iedereen op elk moment kan treffen, is er nu een bijkomende lens waardoor het probleem onderzocht moet worden: de pandemie met afstandregels en sociaal isolement.
Meer dan een derde van de mensen zitten in de gevaarzone omdat ze regelmatig minimaal één van de factoren van eenzaamheid ervaren. Mensen die zich als eenzaam omschrijven ervaren meer negatieve gevolgen van de pandemie. Het gedwongen isolement heeft ertoe geleid dat bijna één op de vijf mensen zegt zich vaak eenzaam te voelen. Er bestaat een sterk verband tussen eenzaamheid en aanraking. Millennials zijn het meest verbonden via sociale media maar voelen zich anderzijds toch heel eenzaam. Vier op de tien mensen in de leeftijdscategorie van 18-34 jaar voelen zich eenzaam. Als men gedurende lange tijd geen aanraking ervaart, gaan mensen zich automatisch meer in zichzelf keren. 81 procent van de respondenten die aangaven zich vaak eenzaam te voelen, zouden graag meer knuffels van anderen ontvangen.
“Een gevoel van eenzaamheid gaat minder over fysiek alleen zijn en meer over een gebrek aan emotionele steun en gewaardeerde relaties”
Een gebrek aan menselijk contact kan worden gezien als een symptoom van eenzaamheid. Het verband tussen aanraking en eenzaamheid lijkt toe te nemen met de leeftijd en is groter voor alleenstaanden. Deze alarmerende cijfers roepen ons op tot actie om meer contact op te nemen met mensen waarvan we nog maar een klein vermoeden hebben dat ze zich eenzaam voelen. De kleine “aanrakingen” die ze in tijden van de pandemie ontvangen, het gebaar stellen dat je een knuffel wil geven,een brede glimlach of hartverwarmende woorden samengaand met een verbindend gebaar op afstand, spelen nu een nog grotere rol bij het bestrijden van eenzaamheid. Temper je positieve intenties niet, wees spontaan en onderschat nooit hoe jij vandaag het verschil kan maken! Omdat je gelaatsuitdrukking verscholen zit achter je mondmasker mag je jouw non-verbale communicatie best wat uitvergroten.
Kleine huishoudens: singles & alleenstaande ouders
75 procent van mensen die alleen wonen rapporteren dat aanraking niet aan de orde van de dag is. 28 procent van de alleenstaanden ouders gaven aan dat ze zich vaak eenzaam voelen en 69 procent van hen gaf aan vaker knuffels te willen ontvangen. Zonder een andere volwassene om de verantwoordelijkheden te delen van kinderopvang of afstandsonderwijs mee te delen of gewoon om mee te leven tijdens deze stressvolle periode, hebben deze volwassenen in kleine huishoudens te moeilijk.
De 50 tot 69 jarigen zijn zwaar getroffen omdat ze tegenwoordig bijna geen aanraking meer ervaren in hun omgeving. Volgens de aanrakingsdagboeken van het onderzoek heeft een derde van de mensen in de leeftijdsgroep 50-69 jaar in de volle week voor het interview geen enkel lichamelijk contact ervaren. Dit bevestigt de bevindingen uit het eerste onderzoek, nl. dat deze groep zijn verwachtingen rond aanrakingen heeft bijgesteld.
Enkel de tieners blijken relatief goed bestand tegen de contactbeperkingen. Bij bijna 30 procent zijn de respondenten tussen 16 en 19 jaar zijn de contacten in de binnenste cirkel toegenomen, waarschijnlijk dankzij van meer gedeelde tijd met de familie, contact met ouders, broers en zussen. Ze zeggen vaker dat hun contacten zijn verdiept (72% tov. een wereldwijd gemiddelde van 62%) dat ze meer tijd op sociale media doorbrengen (82% tov. een wereldwijd gemiddelde van 61%). Voor deze groep lijkt het er voorlopig op dat ze het gebrek aan contact enigszins kunnen compenseren.
Inhalen van verloren tijd in onze post-pandemische toekomst
Zullen we de verloren tijd aan proximiteit en aanraking nog durven en kunnen inhalen in onze post-pandemische toekomst? Hoewel de pandemie nog niet voorbij is, kijken mensen overal ter wereld reikhalzend uit naar een toekomst met minder restricties en meer mogelijkheden voor menselijke aanraking. Uit het onderzoek blijkt dat drie op de vijf ondervraagden het huidig gebrek aan menselijk contact willen goedmaken. De pandemie heeft het belang van aanraking in ons leven onderstreept. Bovendien blijkt uit de gegevens een sterk verlangen naar meer aanraking na de crisis en dit voornamelijk in zeer sociale landen die zwaar door de pandemie getroffen, namelijk Brazilië en Italië. Meer dan drie op de vier Brazilianen en bijna drie op de vier Italianen zeggen dat ze door hun isolement meer dan ooit verlangen naar fysiek contact. Wie kan hen dat kwalijk nemen? Niemand van ons zal de beelden van lege straten en verlaten cafés vergeten toen Italië vervroegd werd afgesloten.
Aanraking is alvast één remedie tegen eenzaamheid, hoewel de manier waarop we met anderen in contact komen in de nabije toekomst wellicht zal veranderen.
In de postpandemische tijd zal kwaliteit boven kwantiteit gaan, maw contacten in de inner circle. Meer dan een derde verwacht dat de inner circle touch zal toenemen na de crisis terwijl de outer circle touch op langere termijn zal afnemen als de huidige gedragsveranderingen permanente gewoonten worden. Enkel de jongeren tussen 16 en 19 jaar verwachten dat de contacten in de buitenste cirkel op langere termijn zal toenemen (25%). Zij hebben nog veel in te halen en staan duidelijk te popelen om meer contact te maken als de coronamuren vallen.
De pandemie heeft een blijvende indruk nagelaten in ons hart en in onze geest – en ook op onze huid. We weten nu hoe het voelt om niet in staat te zijn om degenen die we liefhebben aan te raken. Als er iets positief aan deze crisis is, dan is het onze nieuwe waardering voor de kracht van aanraking voor onze emotionele, fysieke en mentale gezondheid. In de toekomst wanneer we zonder angst een knuffel of een handdruk kunnen delen, zullen we die momenten niet meer als vanzelfsprekend beschouwen en er intentioneel bewuster en oprechter leren geven en ontvangen. We zullen terug moeten investeren om onze banden te leren bevestigen met een aanraking of een omhelzing.
Voor de pandemie waren er de traditionele belemmeringen voor menselijke aanraking, zoals tijdgebrek, onzekerheid over sociale normen en welk soort aanraking gepast is en wanneer. Uit het tweede onderzoek blijkt dat deze traditionele belemmeringen tijdens de pandemie minder belangrijk zijn geworden. Hoewel velen technologie gebruiken om contact te houden, geven de meesten toe dat niets de fysieke interactie kan vervangen. Onszelf omhelzen leidt niet tot eenzelfde verlossende reactie die we ervaren als mensen ons omhelzen maar het is alvast een begin. Bovendien is tijdens de pandemie een rush ontstaan op huisdieren. We aaien ons sinds een jaar met z’n allen een ongeluk. Honden en katten zijn toegelaten knuffelcontacten; huidhonger wordt vachthonger (DS 13 maart).
Eenzaamheidspandemie & eenzaamheidsparadox
Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die prettige relaties onderhouden met familie, vrienden en hun gemeenschap gelukkiger zijn, minder gezondheidsproblemen en een betere cognitieve functie hebben, minder depressief zijn en langer leven. Menselijke aanraking en de fysieke expressie van zorgzaamheid zijn belangrijk voor de sociale (ver)binding en het psychologische welzijn. Een gebrek aan diepere relaties met contactmomenten kan zich uiten in geestelijke gezondheidsproblemen zoals angst, depressie, aanpassingsstoornissen, chronische stress, slapeloosheid en zelfs cognitieve achteruitgang op latere leeftijd. Uit het onderzoek bleek dat één op de vijf mensen in de wereldwijde steekproef zich regelmatig eenzaam voelt.
Uit kwalitatieve interviews van NIVEA bleek dat velen het "zich eenzaam voelen" zien als een gebrek aan emotionele steun, de afwezigheid van iemand om mee te praten of de perceptie dat niemand ze begrijpt. Met andere woorden: het gevoel van eenzaamheid gaat minder over fysiek alleen zijn en meer over een gebrek aan emotionele steun en gewaardeerde relaties.
Eenzaamheid = het ontbreken van vertrouwde en kwalitatieve relaties. Relaties die gewaardeerd, vertrouwd en gewenst zijn vanuit verbindingen zijn belangrijk voor ons als mens.
Het zal u wellicht verbazen, maar het zijn niet de oudere mensen die vaker last hebben van eenzaamheid, maar juist de jongere mensen. Vier op de tien mensen in de leeftijd van 18-34 jaar voelen zich eenzaam. Het zal minder verbazing wekken – en dat maakt het niet minder belangrijk – dat je meer kans hebt om eenzaam te zijn, als je vrijgezel bent, introvert, een lager inkomen hebt, een handicap hebt, worstelt met een geestelijke gezondheidstoestand, beperkt mobiel bent en als je geen stabiele vaste baan hebt. Dit betekent overigens niet dat je je niet eenzaam kunt voelen, als je in precies de tegenovergestelde situatie zit van wat ik net beschreef. Het betekent echter dat we vanuit maatschappelijk oogpunt veel mensen over het hoofd zien, als we de eenzaamheid onder deze groepen niet aanpakken.
Voorafgaand aan COVID-19 zei ongeveer een derde (36%) in de steekproef regelmatig minimaal één factor van eenzaamheid te ervaren. Tijdens COVID-19 steeg dit percentage naar 44 procent. Dit geeft aan dat een grotere groep gevaar loopt en verhoogde waakzaamheid nodig is.
Hou zouden we willen omgaan met anderen in vergelijking met hoe we nu met hen omgaan?
Voor COVID-19 legden we contact via telefoon of sociale media en werden anderen uitgenodigd voor een hapje of een drankje. Bij eenzaamheid ontdekten we dat ongeveer twee derde van de mensen zich meer op solistische activiteiten toeleggen of op activiteiten die je alleen doet – bijvoorbeeld tv kijken, naar muziek luisteren of dutten. Ze gaan bijvoorbeeld wel naar een concert, maar gaan niet het gesprek aan met anderen. Of ze zijn verbonden via sociale media of via een sociale groep, maar zijn niet betrokken bij betekenisvolle gesprekken. Ongeveer de helft zoekt contact met anderen via technologie. Als ze een factor van eenzaamheid ervaren, blijkt uit dat slechts een kwart een professional in de geestelijke gezondheidszorg raadpleegt. We moeten begrijpen dat eenzaamheid gepaard gaat met aarzeling om het initiatief te nemen om contact te zoeken; “eenzaamheidsparadox”.
Laat ons er ook van bewust zijn dat eenzaamheidsgevoelens hoge niveaus van het stresshormoon cortisol veroorzaken. Langdurende eenzaamheid kan dus het hele epigenetische patroon van mensen veranderen. De afwezigheid van intimiteit is dus een enorm probleem in de menselijke ontwikkeling en kan een potentieel probleem zijn over de hele levensloop! (M. Lerner)
Tijdens de pandemie zijn we – min of meer – geïsoleerd van onze sociale cirkels. Hoe beïnvloedt dit ons geluk en ons welzijn?
De pandemie heeft uiteenlopende gevolgen gehad voor de eenzaamheid. Sommigen voelen zich fysiek meer geïsoleerd, terwijl anderen sommige relaties in deze tijd juist hebben versterkt. In de interviews hoorden we dat tijdens de pandemie velen de fysieke interacties met familie en vrienden missen en dat zij ernaar verlangen om ze weer te zien, in het echt tegenover elkaar of in elk geval met elkaar in de nabijheid. Hoewel velen technologie gebruiken om contact te houden, geven de meesten toe dat niets de fysieke interactie kan vervangen.
Voor sommige respondenten zorgde ‘het samen in hetzelfde schuitje zitten’ ervoor dat ze minder last hebben van het isolement. Velen vinden dat ze nu minder druk voelen (o.a. angstige en introverte mensen) om te socialiseren en zij zijn blij met de extra vrije tijd die ze nu hebben. Sommigen hebben zelfs relaties weten te versterken door frequentere communicatie. Je kent misschien ook vrienden en familieleden die blij zijn dat ze hun tijd nu kunnen richten op de mensen die dicht bij hen staan. Bijvoorbeeld door het ondersteunen, helpen en verzorgen van oudere dierbaren in hetzelfde gezin.
Volgens onze studie had COVID-19 echter wel een negatieve invloed op het geluk. Voor de pandemie gaf 57% aan dat ze gelukkig waren. Dit daalde tijdens de pandemie tot één op vier (42%).
Welke relaties hebben we nodig en hoeveel relaties zijn immuun voor eenzaamheid?
De ideale relatie is gebaseerd op wederzijds vertrouwen, liefde en respect. Beide partijen dienen evenveel tijd en moeite te investeren en regelmatig te communiceren. Gedeelde waarden hebben, over alles kunnen praten zonder angst voor een oordeel en op elkaar kunnen vertrouwen in tijden van nood zijn de essentials die mensen aangeven nodig te hebben in een relatie. Dit kan zich uiten in het tonen van zorgzaamheid door contact op te nemen om te kijken hoe het gaat. Persoonlijke interacties worden als ideaal gezien, omdat dit de banden versterkt. Als mensen elkaar niet persoonlijk kunnen zien, dan zijn telefoongesprekken of sms'jes het beste alternatief.
Wat houdt ons tegen om dergelijke relaties op te bouwen en er mee bezig te zijn?
Voor sommigen was het de fysieke afstand tot elkaar, de beperkte mogelijkheden tot persoonlijke ontmoetingen met sterke verbinding. Voor anderen was het een gebrek aan initiatief vanuit beide partijen – zij hadden contact kunnen zoeken, maar dat deden ze niet. Sommigen haalden zelfs eerdere moeilijkheden in de relatie aan, waarbij meningsverschillen niet werden uitgepraat en daardoor een barrière blijven. Ik voeg daaraan toe dat iemands hechtingsstijl en de mate van sociale angst ook mede bepaalt of men nauwe banden opzoekt of eerder vermijdt. Mensen met een afwijzend-vermijdende hechtingsstijl verkiezen instant messaging boven face tot face contacten.
Over het algemeen zien we dat mensen die anderen hebben waar ze op kunnen rekenen en die ze kunnen vertrouwen, meer kans hebben om gelukkig te zijn en minder kans hebben om regelmatig factoren van eenzaamheid te ervaren. Degenen die zeggen dat ze niemand hebben waarop ze kunnen rekenen of die ze in vertrouwen kunnen nemen, die zich niet begrepen voelen of zich niet kunnen openstellen, geven toch aan met meer mensen een diepgaandere relatie te willen. Al deze onvervulde behoeften resulteren in gevoelens van eenzaamheid, angst en verdriet.
Het is belangrijk dat we beseffen dat eenzaamheid gepaard gaat met aarzeling om het initiatief te nemen tot contact. Hier ligt alvast onze missie om als eerste uit te reiken naar mensen waarvan we nog maar het geringste vermoeden hebben dat ze kenmerken van eenzaamheid en met uitbreiding symptomen van angst, depressie, onzekerheid, ASS, introversie, verlegenheid of vermijding vertonen.
Hoe belangrijk is aanraking voor onze nauwe banden en de bredere kring van mensen met wie we omgaan?
Wanneer je je alleen voelt, dan kan het helpen om dicht bij je echtgenoot, kinderen of ouders te zijn of om hen fysiek aan te raken. Over het algemeen geven mensen die zich alleen of eenzaam voelen de voorkeur aan een menselijke aanraking van iemand met wie ze een sterke relatie onderhouden. Bij degenen die minder dicht bij hen staan, geven ze er de voorkeur aan om gewoon in de buurt te zijn. Een knuffel of omhelzing kan een grote invloed hebben op hoe iemand zich voelt. Als het de juiste persoon is, dan kan menselijke aanraking ervoor zorgen dat iemand zich geliefd, veilig en minder alleen voelt. Mensen vertelden hoe dit hen helpt om stress te verlichten, zich geliefd te voelen en sterke banden op te bouwen. Kortom: menselijke aanraking is een geweldig hulpmiddel om bestaande sterke relaties met verbindingen verder te versterken en in stand te houden.
Deel 3 : Wat zal het ‘nieuw normaal ‘ zijn na COVID-19?
Zullen we elkaar nog aanraken in onze postpademische wereld?
Laten we onze blik eens op de toekomst richten. Sommigen zijn optimistisch en geloven in onze flexibele samenleving. We hebben ons aangepast aan de mondkapjes en we zullen ons opnieuw aanpassen, als het weer mogelijk is. Dit is een traumatische tijd en dit virus is absoluut geen spelletje. We hebben desondanks andere manieren gevonden om te connecteren. We zullen nooit het online gesprek en het touchpad zien als een vervanging voor aanraking omdat we "levende wezens met een driedimensionale structuur" zijn.
Voor de meeste mensen begint na zes maanden een cruciale fase waarin het verlangen naar analoog, fysiek contact met anderen steeds groter wordt. Zodra het weer kan, zullen we ons terug revitaliseren met fysieke aanrakingen, want verbinding maken door aanraking zit in onze natuur. Het zal een ongekende bevrediging zijn voor ons lang uitgesteld verlangen. Positiviteit is onze collectieve plicht. Begin alvast met dromen en fantaseren.
We behoren tot de klasse van de zoogdieren. Als baby's en kleine kinderen groeien we op in extreem intiem lichamelijk contact met onze sociale systemen. Een hoge contactfrequentie in de eerste levensjaren is nodig om te overleven en te groeien. Lichaamscontact wordt in ons sociaal en cognitief DNA gebrand. In het verleden hebben we plagen en cholera overleefd en de lichamelijke communicatie is daardoor niet blijvend veranderd. Onze behoefte aan sociaal contact met anderen zal waarschijnlijk groter blijven dan onze angst voor infectie. Velen zijn van mening dat het coronavirus en andere tegenslagen invloed heeft op onze lichamelijke communicatie op de korte termijn, maar niet op de lange termijn.
De psychotherapeut zonder kristallen bol gelooft in gezonde veerkracht
Ik herinner me onze laatste theatervoorstelling van Bart Van Loo op 11 maart vorig jaar nog, we wisten al wat er op ons af kwam. We waren blij dat we op de eerste rij zaten. Mijn zorgeloze naïviteit voor concertzalen, omhelzingen in de foyer, kuchende theatergasten, napraten in de bomvolle lounge was toen al gehypothekeerd. Na het welverdiende applaus voor Bart, haastten we ons linea recta, naar de uitgang. Anno 2021 is het verlangen om de weg naar de ingang terug te vinden aanwezig evenals de sterke wil om onze oude naïviteit en zorgeloosheid te heroveren.
Wanneer is het moment gekomen? Wie van ons zal als eerst uitreiken om in de foyer spontane verjaardagszoenen te geven en het glas te heffen? Zelfs als we ooit de groepsimmuniteit halen (wat ik betwijfel) zullen we onze medemens nog lang blijven zien als een potentiële besmettingsbron terwijl er tijden waren waarin we dat gewoon accepteerden. Het virus heeft niet enkel onze lichamen besmet maar ook onze gedachten. Het vaccin voor onze gedachten moeten we zelf aanmaken, desgewenst in overdosis.
De laatste weken betrap ik me erop dat ik mijn eigen onderdrukt verlangen om uit te reiken alvast regelmatig visualiseer. Ik troost me met de gedachte dat iets eerst gedroomd moet worden voor het werkelijkheid kan worden.
Ik doe graag een oproep om onze waardering voor elkaar opnieuw te leren bevestigen met aanraking. Tevens is het mijn grote bezorgdheid dat de lange periode van opgelegde afstandregels voor specifieke groepen kan resulteren in onzekerheid, aarzeling, een beperkter inschattingsvermogen en vaardigheden om gepaste lichamelijke aandacht te geven, te vragen en te ontvangen. Eén ding is duidelijk: het zal tijd kosten om terug te keren naar het aanraakniveau van voor de pandemie. Wat mij betreft bij voorkeur in een versie 2.0. Laat de verarmde aanrakingen waarvan de intentionaliteit al lang verbleekt is maar van het toneel verdwijnen en laat de echte, warme aanrakingen maar terugkomen. Ik zal ze met veel hartelijkheid ontvangen in de hoop dat ze niet enkel uit de inner circle komen maar dat verbale interactie met mijn buitenwereld ook regelmatig mag ondersteund worden door een healthy touch.
Om (opnieuw) te leren aanraken zal een warmlooptijd nodig zijn evenals kwalitatieve, wederkerige relaties met iemand die je het gevoel geeft dat je de moeite waard bent, die regelmatig kan uitreiken en bij je kan inchecken en waarbij je zonder angst voor veroordeling kan spreken. Men verwacht dat de aanrakingen in de outer circle (collega’s, kennissen) door de pandemie op lange termijn zullen afnemen. Het is zinvol om de onderzoeken longitudinaal uit te rollen. Dit zal ons nog meer inzicht geven in verbanden tussen eenzaamheid, sociale isolatie en tekort aan sociale connectie en zal ons in staat stellen evidenced-based interventies in kaart te brengen voor de groepen die de minst sterke coping mechanismen voor eenzaamheid vertonen. Het opzetten van campagnes die individuen aanzetten tot connecteren en revitaliseren van ontmoetingen kunnen eersten stepstones zijn. Psycho-educatie over het belang van aanraken, lichaamswerk en massages kunnen kennis- en ervaringspaden zijn om mensen dichter bij hun lichamelijk bewustzijn te brengen en de gezondheidseffecten van menselijke aanraking te ervaren.
Wie deze ervaringen kan delen, zal ze vermenigvuldigen en hiermee een eenzaamheidsbarrière doorbreken. Kortom ‘”A Touch for Health”.
De optimisten onder ons zullen toch eerst wat hordes moeten nemen vooraleer we zover zijn. ‘Het is gemakkelijker je voor te stellen dat het voorgoed voorbij is dan dat het ooit weer terugkomt’, zeg Ilja Leonard Pfeijffer in de De Standaard.
Een oudere cliënte vroeg me enkele dagen geleden wanneer we elkaar terug een hand zouden schudden bij het binnenkomen. Ik herinner me de intensiteit van haar handen schudden van een jaar geleden en bijgevolg haar grote nood aan aanraking. In neem me alvast voor om in de toekomst bewuster en met al mijn zintuigen op scherp bij mijn uitreikingen aanwezig te zijn.
Aanraken en aangeraakt worden hoeft zelfs niet altijd hand in hand te gaan. Soms raken we aan om ook (aan)geraakt te worden doch even vaak gaat het om betrokkenheid tonen of liefde kwijtraken. Mensen zijn aardiger dan we denken en liefde geven is een sterkere behoefte dan liefde krijgen. Dankzij aanraking kunnen we troost brengen. In onze maatschappij hebben we daar een ontzettend tekort aan.
We zullen dit collectieve coronatrauma nog enkele generaties lang meedragen. Om te verwerken zijn er twee generaties nodig. De eerste generatie zwijgt en herkauwt, de tweede generatie voelt de onuitgesproken trauma’s en zoekt naar duiding, verandering en bevrijding.
We hebben verstandelijk gedaan wat we moesten doen om onze ouderen beschermd. Hierdoor hebben jonge kinderen definitief kansen gemist op hun (over)grootouders te ontmoeten. Het mogen ervaren van een transgenerationele beding werd hierdoor nog meer in de kiem gesmoord. Noteer dat de vijf blauwe zones in de wereld waar mensen het langst leven, culturen zijn waar meerdere generaties in respectvol en in nauw contact samenleven. Het is onze collectieve plicht om hernieuwd in te zetten op deze belangrijke basiswaarden.
De psychische naweeën van het afgelopen jaar zijn gigantisch en in alle lagen van de bevolking waarneembaar. De onrustwekkende toename van partnergeweld, suïcide(pogingen), depressies, burn-out, angsten, smetvrees, eetstoornissen, kindermishandeling, seksverslaving, middelengebruik,… is niet tijdelijk maar een barometer voor het huidige klimaat. De boeken van Dirk De Wachter ‘Borderline times’ en Paul Verhaeghe ‘Liefde in tijden van eenzaamheid’ en ‘Autoriteit’ zijn actueler dan ooit. Een paradigmashift dringt zich op.
Doordat ons land geen ‘aanraakvriendelijke’ cultuur kent bestaat er een sterker verband tussen eenzaamheid en gebrek aan aanraking. Als psychotherapeut en seksuoloog druk ik al jarenlang mijn bezorgdheid uit over de toegenomen eenzaamheid, het tekort aan verbindende relaties en warme menselijke aanraking. Het is mijn missie om bij diverse psychische klachten (angst, depressie, relatie- en seksuele thema’s, smetvrees, enz.) het belang van nabijheid, connectiviteit en aanraking in mijn holistische behandelingsaanpak te integreren. Sinds de pandemie sta ik mee in de frontlinie om gezonde coping mechanismen aan te reiken voor deze ongekende situatie en een hoopvolle toekomst. Het uitgebreid en degelijk wetenschappelijk onderzoek van NIVEA bevestigt mijn ervaringen uit de klinische praktijk.
Beiersdorf AG
Anke Schmidt
Vice President Corporate Communications & Govemment Relations