Patricia Meyntjens

Levenswijzer: Iemand met een perfect verborgen depressie - ben jij dat?

“One’s real life is so often the life that one does not lead” Oscar Wilde

Je leven ziet er vanaf de buitenkant perfect uit, maar vanbinnen voel je je heel anders. Weet jij niet beter dan dat het tonen van je gevoelens een teken van zwakte is? Ben je vooral bezig met het tellen van je zegeningen en niet in staat om pijnlijke emoties toe te laten of er uiting aan te geven? Word je geplaagd door perfectionisme en zorgen en weet niemand wie je werkelijk bent? Voelt je kwetsbaar opstellen voor jou vooral heel onveilig? 

Dan is het heel goed mogelijk dat jij overleeft door het creëren van het perfecte plaatje – met een glimlach op je gezicht lijk je alle touwtjes in handen te hebben, verleg je dagelijks je grenzen en sta je bovendien altijd voor iedereen klaar. Maar vanbinnen voel je je anders: onzeker, somber, vol zelfkritiek en schaamte. Je hebt het gevoel dat je er niet meer toe doet en er even goed niet meer kan zijn. Erover praten doe je niet, maar je weet wel dat er iets niet klopt want je voelt je eenzaam en opgesloten in jezelf. Je voelt je een tikkende tijdbom maar niemand schijnt in de gaten te hebben dat je langzaam je  groene blaadjes en bezieling verliest. Het is goed mogelijk dat je een perfect verborgen depressie hebt.

De perfect verborgen depressie is geen gewone depressie

Om de diagnose van een klinische depressie te krijgen moet je aan een aantal traditionele kenmerken voldoen: waaronder een sombere stemming gedurende het grootste deel van de dag, anhedonie (een verminderd vermogen om plezier te ervaren), aangevuld met slaap- en eetproblemen, gevoelens van wanhoop, machteloosheid en besluitloosheid, vermoeidheid, agitatie en irritatie.

Veel mensen voldoen niet aan de klassieke criteria die de huisarts bevraagt en glippen door de mazen van het diagnostisch net. Een hulpverlener die buiten de klassieke kaders denkt, zal het wel herkennen. Ze zien je eeuwige glimlach (vroeger ook wel eens ‘la dépression souriante’ genoemd) en voelen de enorme druk die je elke dag op je schouders hebt liggen om de enerzijds de ballen in de lucht te houden en anderzijds je demonen onder controle te houden of het zwijgen op te leggen.

De perfect verborgen depressie is geen diagnose die je krijgt van een dokter of psycholoog. Het is geen psychische aandoening. Het is een cluster van een tiental kenmerken en overtuigingen die -wanneer ze tegelijk optreden- een bepaald doel lijken te dienen: jezelf verbergen, beschermen en zien te overleven.

De volgende kenmerken zijn dan zeer waarschijnlijk aanwezig:

• Je bent perfectionistisch en hebt een innerlijke criticus die je een gevoel van schaamte geeft
• Je toont een groot of overdreven gevoel van verantwoordelijkheid
• Je maakt je los van pijnlijke emoties door in je hoofd te blijven zitten en je er actief van af te sluiten
• Je maakt je zorgen en hebt behoefte aan controle over jezelf en je omgeving
• Je bent sterk gericht op wat je moet doen en ontleent je eigenwaarde aan wat je doet
• Je bent gericht op het welzijn van anderen, maar laat hen niet toe in je innerlijke wereld
• Je bagatelliseert je eigen verdriet en vindt het moeilijk compassie te hebben met jezelf
• Je hebt een bijkomende psychische probleem: eetstoornis, angststoornis, dwangsstoornis of een verslaving (middelen of seks).
• Je gelooft sterk in het tellen van je zegeningen als basis van je gezondheid
• Je bent succesvol in je werk maar hebt moeite met emotionele intimiteit in relaties

Je lijkt in de ogen van anderen een perfect leven te hebben want wat is er verkeerd aan zorgzaam zijn voor anderen. Wat maakt het uit om hard te werken en het beste van jezelf te verwachten? Aan deze dingen is niets verkeerd. Er is echter geen balans tussen geven en nemen want achter deze façade is je gevoel van eigenwaarde aangetast door pijnlijke ervaringen, trauma, schaamte, boosheid en kwetsbaarheden die worden gezien als zwakten. Veel van deze ervaringen en gevoelens worden doodgezwegen. Ontkenning, minimalisering, compartimentering en distantie zijn de poortwachters. Er is een emotionele kloof tussen wat men vertelt over de pijnlijke ervaringen en de gevoelens die men zichzelf toestaat te uiten. Bij een perfect verborgen depressie kan je lang wachten op een meer normale expressie van emoties; ze is geblokkeerd maar er is een weg terug.

Bij een klassieke depressie, gekenmerkt door een gebrek aan levenslust, gebeurt de heling door ermee op te houden je terug te trekken en opnieuw contact te maken met de buitenwereld door te verbinden met familie, vrienden en een doel.

Bij een perfect verborgen depressie, gekenmerkt door een gebrek aan zelfacceptatie,  bestaat de heling uit het leren contact maken met je innerlijke wereld; de wereld van je rigide overtuigingen, verborgen emoties en schaamte.

Wanneer je de dikke lagen van je perfectionisme afpelt en ontdekt wat eronder zit, kan je erkennen dat je verbergt wie je bent en dat dit een gewoonte is geworden en je vervolgens kan inzien hoe bevrijdend het is als je respect hebt voor jezelf, dan is een krachtige verandering mogelijk en kan jouw emotioneel en mentaal potentieel open bloeien. Denk aan de Russische matroesjka poppen die in elkaar passen. Heling is het voorzichtig openmaken van jouw poppen van buiten naar binnen. Elke keer wanneer je ervoor kiest je open te stellen voor wat je in je zou hebben, elke keer wanneer je een aha-erlebnis hebt, kun je een laag emotionele en mentale ervaring blootleggen die je voorheen niet zag of aanvaardde. Dat is moeilijk en kan pijnlijk zijn, maar het is belangrijk voor een gezond leven.

Je kunt niet moedig worden zonder eerst door je kwetsbaarheid heen te gaan. (Brené Brown ‘De moed van imperfectie’)

De fases van heling

Om los te komen uit je perfect verborgen depressie kan je een aantal fases van heling  (bewustzijn, commitment, confrontatie, contact en verandering) doorlopen. Er bestaat geen juiste of perfecte weg die je lineair kan doorlopen. De energiestroom tussen de fases is circulair, maar gaat ook naar binnen. Een aha-erlebnis in de ene fase kan een openbaring in de andere fase teweeg brengen. Een mentale blokkade kan leiden tot de doorbraak van emoties. De fases zijn ieder op zich belangrijk voor het creëren van meer emotionele en praktische vrijheid, met als doel een grotere zelfacceptatie en compassie.  

1. Bewustzijn

In deze fase gaat het over acceptatie dat er een probleem is. Dit kan erg moeilijk voor je zijn omdat alle kenmerken van de PVD heel normaal voor je zijn. Voor anderen lijk je geweldig. Je huilt niet en bent emotioneel stabiel. Wat zou het probleem kunnen zijn? Het probleem  is dat je jezelf voor de gek houdt en dat zorgt voor een heel eenzaam en leeg gevoel. De eerste stap die je moet zetten is je bewust worden van de schade die je elke dag ondervindt van de PVD en hoe het ervoor zorgt dat je je alleen en niet gekend voelt.

2. Commitment

Deze fase is moeilijk omdat je controle moet loslaten. Je angst dat er altijd twee kanten aan de medaille zijn, dat je niet alles onder controle hebt en je niet weet hoe je nieuw leven er uit zal zien heeft je pijn verborgen gehouden. Echter als je toegewijd werkt en je wat losser met de angst rond wat je doet omgaat, als je wat vrijer ademhaalt, ontstaat er hoop.

3. Confrontatie

In de derde fase gaat het over het ontwarren van de regels, overtuigingen en destructieve gedachten  die je leven bepalen; je besluit welke nog passen en welke je moet loslaten.

4. Contact

De vierde fase gaat in wanneer je de emoties voelt opkomen die het gevolg zijn van het loslaten van de regels en overtuigingen waar je niet langer baat bij hebt. Je leert om weer contact te maken met je gevoelens en om jezelf vanuit liefde te benaderen in plaats vanuit angst en zelfafwijzing. Confrontatie en contact zijn nauw elkaar verweven, en er kan sprake zijn van een snelle interactie tussen deze twee fasen, die heen en weer gaat als een pingpongbal.

5. Verandering

De laatste fase leidt zeker tot een risico, maar ook tot vrijheid, spontaniteit en aanwezig zijn in het nu. Het is écht tijd om te streven naar een nieuwe manier van zelfexpressie, om leren hulp te vragen en te beseffen dat het tonen van je gevoelens geen tekenen van zwakte zijn, maar juist van kracht. Geef de prachtige imperfecte mens die je bent zijn plek en bestaansrecht!

In de volgende Nieuwsbrief gaan we in op perfectionisme

Lectuur:

Brown, B. (2017). De kracht van kwetsbaarheid. Heb de moed om niet perfect te willen zijn. Bruna: Amsterdam.

Brown, B. (2017). De moed van imperfectie. Laat gaan wie je denkt te moeten zijn. Bruna: Amsterdam.

Hendrickx, M. (2016). Zeg me dat ik oké ben. Over perfectionisme en bevestigingsdrang. Manteau.

Hendrickx, M. (2018  ). Burn-out begint in de kleuterklas. Hoe perfectionisme mensen doet opbranden. Manteau.

Robinson Rutherford, M. (2020). Perfect verborgen depressie. Hoe perfectionisme je mentale gezondheid kan ondermijnen. AnkhHermes: Utrecht.