Vrouwen gaan nog steeds het vaakst op stap met hun vriendinnen en mannen brengen hun vrije tijd het liefst door met kameraden (vriendschappen), toch zijn man-vrouw vriendschappen geen zeldzaamheid meer. Vriendschappen tussen mannen en vrouwen buiten het huwelijk kwamen er pas met de tweede feministische golf, vanaf het moment dat vrouwen zich intellectueel en op beroepsvlak gingen ontplooien. Voor het eerst werden mannen en vrouwen spelers op hetzelfde terrein; ongetwijfeld een verrijking maar evenzeer een nieuwe complexiteit. De vraag of man en vrouw intens bevriend kunnen zijn, zonder dat er meer van komt, laat weinigen onberoerd en blijft tot op heden een onuitputtelijke bron van welles-nietes discussies. "Natuurlijk kan dat; er hoeft toch niet altijd iets seksueels mee te spelen" zegt de ene. Waarop de andere repliceert "Platonische vriendschappen tussen mannen en vrouwen zijn net zo zeldzaam als zwarte ijsberen".
Aan een man-vrouwvriendschap zijn veel voordelen verbonden.
Ten eerste bieden ze een kijkje in het hoofd van de andere sekse. Van je vriend kun je als vrouw leren hoe je (beter) kunt omgaan met je geliefde, je vader of je zonen (en andersom). Een vriend(in) geeft een unieke inkijk in zijn(haar) denkwereld en daar kunnen we veel van opsteken.
Ten tweede leren we veel over wederzijds én gelijkwaardig respect tussen man en vrouw als we de gelaagdheid en diepgang van het andere geslacht mogen 'ontmoeten' en niet door restrictieve grenzen worden beperkt.
Ten derde hebben zuivere platonische vriendschappen doorgaans een langere houdbaarheidsdatum. Omdat er geen sprake is van de intieme exclusiviteit die je met een seksuele partner hebt, zijn er minder spanningen in de relatie.
Ten vierde geeft het mannen en vrouwen de mogelijkheid om een andere kant van hun persoonlijkheid te laten zien dan in vriendschappen met iemand van hetzelfde geslacht. Zo zeggen mannen in hun vriendschappen met vrouwen gemiddeld genomen een andersoortige, vertrouwelijkheid, soms grotere intimiteit en emotionele diepgang te ervaren dan in hun klassieke mannenvriendschappen of hun persoonlijkere bromances. Bij een vriendin mogen ze stoer én kwetsbaar zijn en worden ze er niet op afgerekend. Mannen geven aan in het gezelschap van een goede vriendin al wel eens een traantje weg te pinken en te praten over hun moeder.
Vrouwen biedt het ook nieuwe kansen om een ander spectrum van hun individualiteit in te kleuren. Door meer om te gaan met mannen kunnen vrouwen hun 'versmolten gehechtheid' met hun vriendinnen, waarin ze elkaar hoofzakelijk moeten begrijpen, bevestigen en troosten, overstijgen. Negatieve gevoelens uitspreken, resoluut voor de eigen weg gaan, wedijveren en competitiviteit zijn soms schokkend voor andere vrouwen en wekken afgunst op. Ook woede, die vaak ontstaat omdat vrouwen niet met verschillen kunnen omgaan, is een verboden emotie. Het 'verbod' om te wedijveren, onafhankelijk en zichtbaar te zijn laat vrouwen binnen vrouwenvriendschappen wat op hun honger zitten. Vriendschapsrelaties met mannen geven vrouwen de gelegenheid het klassiek vrouwelijke vriendschapspatroon te doorbreken en zo zuurstof te geven aan hun nood aan wedijver, competitie en zichtbaarheid. Bij een vriend grijpen ze de kans om zich competitiever op te stellen; zo zullen ze eerder een vriend van de tennisbaan vegen dan een vriendin.
Jongere mensen en singles antwoorden en masse dat man-vrouwvriendschappen 'gewoon' moeten kunnen, maar als het vroeg of laat over de eigen partner gaat, ligt dat net even anders. 20% van de mannen en 25% van de vrouwen hebben er moeite mee dat hun partner een hechte vriendschap zou hebben met wie zij of hij in theorie ook een romantische relatie zouden kunnen hebben. Het zijn vooral de vrouwen in een relatie die de meeste kanttekeningen hebben. Zij treden op als gatekeepers. Blijkbaar leeft het vermoeden dat er in man-vrouwvriendschappen toch nog andere dingen spelen. Bij velen leeft de veronderstelling dat er vaak een onvermijdelijke seksuele spanning hangt die de platonische vriendschap bemoeilijkt. Sommige vrezen dat de andere partij seksueel aantrekkelijker is.
Jaloezie en bezitsdrang zijn nefast voor de platonische vriendschapsband. Mannen zijn jaloerser op de vriend van hun geliefde dan omgekeerd. Niet verwonderlijk want mannen weten hoe snel zij zelf romantische of seksuele gevoelens kunnen koesteren naar een andere vrouw. It takes one to know one!
Vanuit hetero normatief uitgangspunt zijn mannen gesocialiseerd om vrouwen als seksuele partners te zien. Historisch gezien moesten jongens op zoek gaan naar een degelijke huwelijkspartner en hadden ze weinig inzicht in de belevingswereld en de capaciteiten van vrouwen. Die dichotomie werd eeuwenlang in stand gehouden. Wat je onvoldoende kent, kun je slechts eenzijdig benaderen. Mannen en vrouwen zijn de laatste decennia gelijkwaardige spelers geworden waardoor ze elkaar op diverse terreinen beter leren kennen en begrijpen. Ze kunnen inmiddels zoveel meer voor elkaar betekenen dan een louter seksuele optie zijn. Toch reageren we nog vanuit die dichotome primaire angst als het over M/V vriendschappen gaat.
Daarom ben ik enthousiast over de persoonlijke zoektocht van een steeds grotere groep mannen naar 'healthy masculinity'. Er is nog veel ongezonde mannelijkheid (manipulatie, controle, dominantie, macht, (seksuele) verslavingen, enz.) in de boardroom en ver daarbuiten. Mannen gaan samen op zoek naar gezondere expressievormen van hun mannelijke identiteit. In Vlaanderen is er een jaarlijks mannenfestival (met een B2B-groep) en tevens verwijs ik graag naar de 'Gentle Giants' community van Gino Peremans. Vrouwen hebben de power om mannen voor dit bewustzijnsproject warm te maken. Emotioneel volwassen mannen (gentle giants) handelen vanuit een rijk pallet aan (interactie)vaardigheden en zijn niet beperkt tot een verengd (seksueel) reactiepatroon. Een toekomst met gezonde M/V vriendschappen wordt daardoor weer een beetje meer mogelijk.
We maken de foutieve assumptie dat we, eens in een partnerrelatie, andere personen niet meer interessant of aantrekkelijk mogen vinden. Aantrekkelijkheid is een scala van persoonlijkheidskenmerken en eigenschappen die we blijvend bij anderen waarderen: sportiviteit, wijsheid, intelligentie, humor, authenticiteit, meelevendheid, creativiteit, hands-on zijn of het out-of-the-box-denken. Er zijn ontzettend veel eigenschappen die iemand aantrekkelijk maken maar in de welles-nietes-discussies wordt het vergrootglas eenzijdig op seksuele aantrekkelijkheid gelegd. Aantrekkelijke kwaliteiten leiden niet automatisch tot 'gevaarlijke' aantrekkingskracht of verliefdheid. Aantrekkingskracht is er in verschillende soorten en het maken van een goede opdeling in je hoofd en in je handelen, helpt je al een stuk op weg.
In nieuwe man-vrouw vriendschappen erkennen drie op de tien romantische gevoelens te hebben voor hun vriend(in). Als het over seksuele gevoelens gaat naar de vriend(in), scoren de mannen dubbel zo hoog als vrouwen en daarbij maakt het overigens weinig uit of ze zelf al een relatie hebben. Opmerkelijk of niet is dus dat veel meer mannen dan vrouwen seksuele of romantische gevoelens koesteren. Als verklaring kan je opperen dat mannen de vriendelijkheid van een vriendin ten onrechte aanzien voor seksuele interesse van haar kant, die vervolgens hun eigen seksuele interesse aanwakkert. De meeste mannen bekijken de wereld sowieso meer door een seksuele bril dan vrouwen. Mannen willen van nature met, voor hen, aantrekkelijke vrouwen gezien worden; lees interessante persoonlijkheden die er verzorgd uitzien. Mannen waarderen in deze vriendschappen de emotionele band waar vrouwen de samenwerking en het sparren leuk vinden. Als mannen de primaire evolutionaire theorie willen overstijgen, kunnen ze leren hoe vrouwen bovendien ook gewoon goede maatjes kunnen zijn.
In langdurige vriendschappen en vriendschappen die al bestaan sinds kinder- of studententijd ('best friend forever') speelt de romantische en subjectieve seksuele aantrekkingskracht quasi niet (meer). Duurzame vriendschapspartners geven aan dat ze de kaap van de romantisch en de subjectieve seksuele aantrekkingskracht hebben overwonnen. Initieel kunnen deze thema's geïnterfereerd hebben doch gaandeweg bleken ze niet intens of langdurig, werden ze besproken doch niet geconsumeerd of losten ze zichzelf op. Bovendien stellen we vaak vast dat de aantrekkingskracht kortstondig én eenzijdig is.
Vier procent van de heterovrouwen heeft een hechte vriendschap met een homoseksuele man 'gay best friend'. Dat is vier keer meer dan het aantal mannen dat bevriend is met een lesbische vrouw. Uit Amerikaanse onderzoeken is gebleken dat vrouwen meer openstaan voor vriendschappen met mannen met een andere seksuele geaardheid. Ze rapporteren dat deze vriendschappen als heel openhartig en intiem worden ervaren en ze vinden dat deze relaties als even hecht aanvoelen als deze met hun vriendinnen juist omdat de seksuele agenda ontbreekt. De vrouwen voelen zich gewaardeerd om hun persoonlijkheid en niet om hun seksualiteit. Maar ook voor de homomannen wordt deze relatie als minder jachtig ervaren en kan wederzijdse zorgende aandacht rijkelijk plaats vinden.
Meerdere mensen rapporteren dat ze ook een vriendschap kunnen hebben met een ex-partner. De seksuele aantrekkingskracht is over en men wil niets erotisch meer van elkaar. Als die erotische lading is weggevallen, geven mensen aan een hogere graad van vriendschap en verbondenheid voor elkaar te hebben gevonden dan in de tijd ze nog een erotische relatie hadden. Ook partners zullen sneller geneigd zijn een vriendschap met een ex te aanvaarden dan met iemand waar 'erotiek' nog niet op het agenda heeft gestaan.
De man-vrouwvriendschappen hebben een hogere graad van complexiteit. Mits het in acht nemen van een aantal spelregels, blijf je uit de gevarenzone. Hier enkele adviezen:
Er zijn twee opvallende lacunes in onze welles-nietes discussies.
"Men voelt een zeker ongemak als enkele zwarte ijsberen erin slagen het beste van de twee werelden te verzoenen los van druk of hogere verwachtingen" (intieme vrienden).
"Echte vriendschap betekent dat er geen machtsrelatie is. Als een van de twee verliefd wordt, ontstaat een machtsverhouding. Degene die niet verliefd is heeft de macht. Vriendschap wordt dan tijdelijk bemoeilijkt."
Vriendschap is de meest subtiele vorm van affectie en een goede basis voor een partnerrelatie. Bovendien vormt vriendschap naast seksualiteit een groeiend bindweefsel. Te weinig koppels zijn zich bewust van het feit dat een romantische relatie naast erotische passie ook nog ruimte laat aan vriendschap. Ik merk immers regelmatig aarzeling als ik tijdens therapie vraag of de partner (nog steeds) de best vriend(in) is. Er wordt meestal in 'of..of...'-termen gedacht: of er is aantrekkingskracht of er is vriendschap. Elkaar vriendschappelijk te nabij zijn, heft voor velen een stuk van de erotische aantrekkingskracht op. Nochtans blijft vriendschap een goede voedingsbodem voor een duurzame liefdesrelatie.
Het eerlijkste antwoord in de hele welles-nietes discussie is dat we allemaal wel willen dat een fijne man-vrouw vriendschap bestaat omdat we ons realiseren dat zo'n vriendschap intrinsiek een ander groeipotentieel in zich draagt dan de klassieke vriendschap. Vriendschap tussen een man en een vrouw mag best als een soort ideaal worden gezien omdat er in deze omgangsvorm veel meer op zoek kan worden gegaan naar complementariteit.
Wist je overigens dat Karol Wojtyla (Paus Johannes Paulus II) tot op de dag voor zijn dood, contact had met zijn goede vriendin Anna-Teresa Tymieniecka. Anna-Teresa was geen non, ze was een gehuwde vrouw! Ze schreven elkaar 350 brieven. Ondanks alle vooroordelen hield hun vriendschap stand.
Als je open-minded bent, kan je zeker een vriend(in) voor het leven tegenkomen, maar er actief naar op zoek gaan heeft geen zin. Het is geen conditio sine qua non maar eerder een vallende ster.
In de hele controverse zijn de stemmen gelijk verdeeld en geeft iedereen trouwens het antwoord dat aansluit bij de eigen noden. Mannen en vrouwen zitten biologisch zo in elkaar dat ze niet primair met vriendschap op elkaar reageren maar als man en vrouw. Ik weet niet hoe dat bij jou werkt maar het zou beperkend én beschamend zijn om hen louter door een seksuele bril te zien. Een absolute voorwaarde voor het welslagen van een platonische vriendschap is dat er geen erotische chemie in het spel is en wellicht ook dat de vriend(in) 'subjectief onaantrekkelijk' is, lees: niet je type is. In gans de controverse gaan we voorbij aan het feit dat de man en de vrouw in de vriendschapsrelatie vaak geen erotische aantrekkingskracht voelen of voldoende zelfsturend zijn om er bewust voor te kiezen hun vriendschap prioriteit te geven. Mannen willen van nature met, voor hen, aantrekkelijke vrouwen gezien worden; voor vrouwen speelt dit niet zo. Mannen waarderen in deze vriendschappen de emotionele band waar vrouwen de samenwerking en het sparren leuk vinden.
Ikzelf zie niets in een kopje koffie drinken met een vriend die niet met me gezien wil worden. Hij moet me minstens aantrekkelijk vinden voor mijn humor en scherpzinnigheid. En ik voel al helemaal niets voor een vriendschap waar wel een seksuele spanning bestaat of waar er eentje de eigen behoeften onderdrukt omdat men kost wat kost de vriendschap in stand wil houden. Dat kan nooit een zuivere vriendschap worden. Ik voel me voldoende stevig gegrond in mijn relatie, waarbinnen we elkaar vertrouwen en autonomie geven, ook in vriendschappen met het andere geslacht. Mijn partner kent mijn vrienden en vertrouwt hen en mij. Hij weet intuïtief welke types mij boeien, welke types ik seksueel attractief vind en geeft me het mandaat zelf de juiste keuze te maken. Mijn man weet dat ik bij mijn vrienden ten rade gaan voor hun uitgebalanceerde visie en hun positieve invloed op mij. Afspreken is vrijblijvend, lukt het ons niet dan vast en zeker de volgende keer wel.
Ik ben me bewust dat mijn hulpverlenersrol mij het voorrecht geeft om diverse mannelijke belevingswereld te mogen betreden en beluisteren. De helft van mijn cliënten zijn mannen. Dat is een bovengemiddelde ratio en kan enkel betekenen dat mannen zich door mij gezien voelen in hun kracht en kwetsbaarheid. Niets is me vreemd. Ik ken hun drijfveren, hun verdriet, angsten, seksuele zoektocht en onzekerheden. Mede dankzij deze kennis en levenservaring sta ik gegronder in mijn persoonlijke M/V vriendschappen. Ik betreed geen onbekend terrein en ken de do's en de don'ts.
Echte vrienden met een gezonde mannelijkheid hebben bij mij een streepje voor omdat ze mijn drang naar competitiviteit en complementariteit voeden en ik iets minder weerstand vertoon als ze me een spiegel voorhouden. Humor en me kwetsbaar opstellen (niet mijn sterkste talent) krijgen meer voedingsbodem bij mijn vrienden. Ik ben voor mijn vrienden niet op alle terreinen een open boek maar ik vind het leuk om met hen nieuwe inzichten, boeken, concerten en ervaringen te delen maar evenzeer om een fikse wandeltocht te ondernemen. De gespreksonderwerpen zijn niet zozeer anders maar de antwoorden zijn helderder en meer no-nonsens. Maar bovenal ben ik geïnteresseerd in wat mijn vrienden bezighoudt, ben ik een trouwe supporter voor hun ambities en sta ik altijd op de eerste rij om hun successen te vieren. Het is hartverwarmend dat ze me weten te vinden als het eens wat tegenzit. Kortom meen ik dat wie niet durft te geloven in vriendschap met iemand van het ander geslacht zichzelf tekort doet.
Bovendien weet ik dat we vaak overreageren als er erotische aantrekkingskracht in de lucht hangt. We zouden uit ervaring moeten weten dat deze even vaak koelt zonder blazen. Als de vriendschap verdiept neemt de eventuele seksuele aantrekkingskracht immers af.
* de inhoud past evenzeer voor man-man en vrouw-vrouwvriendschappen bij homoseksuelen paren
Artikels over bovenstaand thema waarin naar mijn visie werd gevraagd:
1. Feeling : "Gewoon vrienden?"
2. De Morgen (05/03/16) : "Echte vriendschap tussen een man en een vrouw: hoe je het kunt laten werken. Meer dan vrienden, minder dan vrijers".
3. De Morgen (10/04/2024): Voor eens en voor altijd: kunnen mannen en vrouwen echt alleen vrienden zijn? Spoiler alert: it's complicated. (wordt later toegevoegd).
Alle rechten voorbehouden - Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur worden verveelvoudigd - © 2024 - Privacyverklaring
