Patricia Meyntjens
Levenswijzer: Vliegangst
De luchtvaart is inmiddels een onmisbaar deel van onze samenleving. Jaarlijks gebruiken twee miljard reizigers het vliegtuig. Vliegen wordt steeds comfortabeler en veiliger. Voor sommigen is het een dagelijkse routine, voor anderen een heuse passie. Toch blijft één op drie mensen liever met beide voeten op de grond. Sommigen denken er zelfs niet over om maar één stap aan boord van een vliegtuig te zetten.
De weg naar Brussel is echter stukken gevaarlijker dan de vlucht die erop volgt. Toch stappen mensen liever in hun auto dan in een vliegtuig niettegenstaande een vliegtuig , na de lift, het veiligste transportmiddel is. De kans om een vliegtuigongeluk mee te maken is 1 op vier miljoen. De kans om daarbij om het leven te komen is nog vele malen kleiner.
Vliegangst of aviofobie is een overmatige angst om te vliegen en komt bij 10 tot 40 % van de volwassenenen voor, vaak gecombineerd met andere problemen zoals claustrofobie (ongeveer 25% van de personen met vliegangst), hoogtevrees (ongeveer 40% van de personen met vliegangst) of sociale angst. Naar schatting vliegen 14% van de volwassenen niet omwille van vliegangst. In de Verenigde Staten is het aantal personen met vliegangst toegenomen na 9/11. Vrouwen lijden meer aan vliegangst dan mannen. De angsten verschillen ook. Vrouwen hebben meer claustrofobie, angst om neer te storten en angst om zichzelf niet meer onder controle te kunnen houden. Mannen hebben meer last van hoogtevrees en zijn meer bang omdat ze geen controle hebben over het vliegtuig.
Waarom zijn mensen zo bang om te vliegen?
Sommige reizigers met vliegangst hebben vroeger al eens gevlogen en het zijn mogelijk de onaangename ervaringen tijdens deze vluchten die vliegen een negatieve lading gegeven hebben. Voorbeelden van dergelijke onaangename ervaringen zijn turbulentie, onbekende geluiden van een vliegtuig of de diepte die onder je gaapt als het vliegtuig draait.
Een angst voor vliegen ontstaat vaak op momenten dat mensen psychisch kwetsbaar zijn of wanneer er andere stressfactoren in hun leven zijn. Je kan een keer zware turbulenties meemaken en daarvan schrikken. Van de honderd mensen zijn er vijf mensen die na zo’n gebeurtenis bang blijven. De kans is groot dat die vijf mensen op dat moment al niet goed in hun vel zaten. Ze voelen zich daardoor extra kwetsbaar.
Welke angst schuilt er achter vliegangst?
Bij de helft van de mensen met vliegangst speelt controledwang een rol. Ze schatten het risico van gevaar te hoog in omdat ze zelf geen controle over het vliegtuig hebben. Vaak zijn het mensen die het ook niet prettig vinden om bij iemand anders in de auto te zitten. Technische informatie, bijvoorbeeld over hoe het kan dat zo’n zware kist als een veertje in de lucht blijft hangen of te weten dat er het afgelopen jaar maar elf vliegtuigongelukken met fatale gevolgen plaatsvonden, kan al helpen.
De andere helft heeft vaak last van claustrofobie of hoogtevrees. Ze zijn ongevoelig voor de technische toelichting maar vinden baat met een uitleg over emoties en reacties. Ze leren dat angst een emotie is. Het is een normale, menselijke reactie die je niet kan afleren. Je kan alleen leren ermee om te gaan tijdens een normale situatie als vliegen.
Welke angst er ook achter schuilgaat, vliegangst is niets anders dan een buitengewone reactie van het zenuwstelsel op een relatief onschuldige gebeurtenis. Uw lichaam reageert alsof u daadwerkelijk in groot gevaar bent. U bent uiterst alert en door de extra adrenaline is uw waarneming heel scherp. U ziet elke beweging aan de vleugel en hoort elk geluidje van de motor. U kan uw leven aanpassen aan die angst door nooit meer te vliegen, maar u kunt ook uw angstpatroon doorbreken door uw lichaam in een andere stand te zetten. Het is zinvol afleiding te zoeken, ontspanningsoefeningen te doen of u te richten op uw ademhaling. U kunt zelfs u brein misleiden door te doen alsof u in een bus zit. De bewegingen die u voelt zijn gewoon hobbels in de weg. Of bedenk dat het vliegtuig waarmee u vliegt geen bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog is. Grote kans dat u op weg bent naar uw vakantiebestemming en zeer grote kans dat u daar levend aankomt en het genieten kan beginnen!
Hoe aanpakken ?
Doe-het-zelf-tips voor een relaxte vlucht
Wie lijdt aan vliegangst kan zelf een aantal dingen doen om er toch minder last van te hebben tijdens het vliegen.
Gebruik geen cafeïnehoudende dranken (koffie, thee, cola) of chocolade vlak voor of tijdens de vlucht. De effecten ervan- snellere hartslag, trillen, enz.- lijken op angst en kunnen angstgevoelens tijdens de vlucht vergroten.
Informeer jezelf over de risico’s van het vliegen, over turbulenties en bliksem en de weerstand van vliegtuigen hiertegen, kan de angst sterk verminderen.
Blijf uzelf vertellen hoe ongelooflijk veilig vliegen is. Als u uw risico te verongelukken zo klein mogelijk wilt houden, zou u in theorie het best uw hele leven in de lucht blijven hangen. Uit onderzoek blijkt dat zelfs bij een ernstig ongeluk in 96 % van de gevallen de passagiers ongedeerd naar buiten wandelen. Vliegtuigen waren al veilig, maar sinds de jaren tachtig is extra aandacht besteed aan veiligheid aan boord. Dat betekent dat je na een (eventuele!) crash niet bekneld raakt in je stoel, dat de bagagerekken niet openspringen, er brandwerende en niet-giftige materialen worden gebruikt en dat ook als het cabinepersoneel buiten westen is, een leek de nooduitgang kan vinden en openen.
Schrik niet van vertraging bij vertrek. Waarschijnlijk is het op de plaats van bestemming te druk om te landen. Vroeger bleven vliegtuigen bij grote drukte boven het vliegveld van aankomst cirkelen. Eén van de veiligheidsverbeteringen in de luchtvaart bestaat erin dat het wachten nu op de plaats van vertrek gebeurt.
Let niet op ieder geluidje. Vliegen gaat, net als autorijden, niet geluidloos. Net als de motor van een auto maakt een vliegtuigmotor meer geluid als hij meer toeren draait. Het veranderende geluid tijdens de landing wordt veroorzaakt doordat een vliegtuig op de motor remt. De motoren draaien op dat moment de andere kant op. Piepen en kraken hoort er ook bij en betekent niet dat de vleugels van het vliegtuig gaan vallen. Net zoals de pling die regelmatig klinkt geen teken is dat een van de motoren is uitgevallen, maar gewoon dat er een toilet is vrijgekomen of dat de magnetron in de pantry is uitgedraaid.
Aanvaard dat het toestel soms van koers verandert. Een plotselinge daling kan betekenen dat de piloot een gebied met turbulentie verwacht en naar een lagere luchtlaag gaat. Zie het als een auto die van baan verwisselt. En komt het toestel toch in een gebied met turbulentie terecht, dan vraagt de piloot u niet om uw riem vast te maken omdat u gaat neerstorten, maar omdat u zich door plotselinge schommelingen van het toestel zou kunnen bezeren.
Probeer uw angst niet te onderdrukken met alcohol of medicatie. Ze helpen u niet van uw angst af, maar onderdrukken alleen de symptomen ervan.
Richt u op uw ademhaling. Gebruik bewust een buikademhaling. Langzamer uitademen maakt rustiger. Adem in, in twee tellen, adem uit in drie tellen en feliciteer uzelf af en toe. Je doet het goed!
Zoek afleiding door een praatje te maken, kruiswoordraadsels in te vullen, naar muziek te luisteren, een film te bekijken of een vliegtuigmaaltijd te nemen.
Professionele behandeling
De basis van de behandeling is gedragstherapie of cognitieve gedragstherapie aan de hand van 'exposure': het zich geleidelijk systematisch blootstellen aan vliegen. Dit kan aangevuld worden met het aanleren van ontspanningstechnieken, informatie over luchtvaart, psycho-educatie over angst en het leren omgaan met beangstigende gedachten en gewaarwordingen. Na behandeling durft tot 90% van de betrokkenen terug vliegen. De duur van de behandeling kan variëren, maar onderzoek toont aan dat in veel gevallen zelfs één sessie van drie uur volstaat om de angst te overwinnen.
De blootstelling aan het vliegen tijdens behandeling kan gebeuren in fantasie ("in vitro exposure") of in realiteit ("in vivo exposure").
Er zijn heel wat trainings- of behandelpakketten beschikbaar met een vluchtsimulator. Zelfs verschillende luchtvaartmaatschappijen bieden cursussen aan om vliegangst te overwinnen.
Graag verwijzen we naar een interessante website voor de behandeling van vliegangst. Het is een samenwerkingsverband tussen Brussels Airport, de Belgische luchtvaartmaatschappij Brussels Airlines en specialisten van de faculteit Gezondheidspsychologie van de RUG. Ze bieden een volwaardig cursusprogramma aan dat de best mogelijke kansen biedt op succes. Ook is er initatief op de luchthaven van Oostende.
De planning van de gezinsvakantie zal straks niet langer moeten beperkt blijven tot bestemmingen die per auto bereikbaar zijn en op kantoor zal je geen smoes meer moeten verzinnen waarom je die cursus in Londen of die vakbeurs in Milaan niet meepikt.