We hebben ze allemaal: vrienden die van ons houden, maar ons ook kwetsen, afwijzen en jaloers op ons zijn. Vrienden die je meer energie kosten dan geven. De helft van onze relaties blijkt een ambivalent karakter te hebben. Vreemd dat het er zoveel zijn terwijl we weten dat dit soort vriendschappen onze gezondheid kunnen schaden. Waarom houden we toch zo hardnekkig vast aan deze ‘valse vrienden’? Laten we deze friends-enemies beter los of is persoonlijke reflectie wenselijk?
In een ambivalente vriendschap bestaan positieve en negatieve gevoelens naast elkaar: warmte, steun en liefde maar ook jaloezie, kritiek en afwijzing. Een deel van die ambivalente relaties hebben we met familieleden want die kies je niet en ze laten vallen is nog lastiger. Verrassend genoeg laten we vrienden ook niet vallen en die kiezen we wel zelf.
De mate van ambivalentie in relaties kan je beschrijven aan de hand van een matrix waarin positiviteit en negativiteit tegen elkaar worden afgezet. Vriendschappen die eenduidig positief zijn, ondersteunen ons. Het zijn unieke geschenken om te koesteren. Vriendschappen die vooral negatief zijn, komen weinig voor. Echter bij mensen met een laag zelfbeeld en een teveel aan ‘Florence Nightingale-syndroom’ blijven deze toch nog bestaan. Relaties die weinig positief en weinig negatief zijn, laten ons eerder onverschillig. Ambivalente relaties scoren hoog op zowel positieve als negatieve aspecten. Het zijn net die relaties waar mensen het meest onder lijden.
Vriendschap heeft positieve effecten op onze gezondheid. Mensen met een sociaal netwerk hebben minder last van ziekte en depressie en hebben een gemiddeld langere levensduur. Maar bijna geen enkele vriendschap is alleen positief want als je samen bent is er ook kans op conflict, kritiek, jaloezie en afwijzing.
Na onderzoek kon worden aangetoond dat de stress die ambivalente vrienden je bezorgen, een negatief effect heeft op je gezondheid. Bloeddruk blijkt daadwerkelijk te verhogen als je in gesprek bent met ambivalente vrienden, zelfs meer dan bij mensen waaraan men een hekel had maar die men toch niet kon vermijden. Dit komt waarschijnlijk omdat je van mensen die je niet mag ook weinig verwacht, terwijl ambivalente vrienden onvoorspelbaar zijn. Je hebt hoop die vaak vergeefs blijkt. Die teleurstelling en de angst voor nog meer teleurstelling geven stress. Er zijn verschillende manieren waarop de uitlaatgassen van de vermeende vriendschappen, de zuurstof nodig voor oprechte relaties, opgebruikt.
Vrouwelijke frenemies
Vergiftigende vriendinnen, iedereen kent ze. Als groepjes vrouwen onder elkaar zijn, gaat het vaak over die ene vrouw die er niet bij is. Onder het mom dat men bezorgd is of dat het allemaal onschuldig en goedbedoeld is, mag alles gezegd worden. Ze zijn meesteressen in het elkaar aanpraten van problemen. Tevens kunnen ze elkaar goed onderuithalen. Hun subjectief welbevinden, succes en positie in de groep hangen vaak teveel af van het onderuithalen van de andere. Ze noemen zich vriendin, maar intussen gedragen ze zich ambivalent, doen ze vertrouwen wankelen en maken ze anderen (on)gewild van streek. Mochten vrouwen wat introspectiever zijn dan zouden ze wellicht beseffen dat hun misprijzen, kritiek en ordinair geroddel een zeer tijdelijk oplapbeurt geven aan hun eigen onzekerheden en onvermogen. Als vrouwen wat meer zelfvertrouwen en ambitie zouden hebben dan ligt solidariteit en constructief omgaan met verschillen veel meer voor de hand.
Wellicht doe je onderstaande vijf types liever af als karikaturen, maar in meer of mindere mate wordt er toch tegen gezondigd. Herken je ze?
1. Miss Fortune: Als je ernstige problemen hebt en hoopt bij je vrienden terecht te kunnen, reken je maar beter niet op haar steun. Al zal ze de eerste zijn om aan je telefoon te hangen, zeker als er slecht nieuws is. Zonder dat je het beseft en terwijl je volop je hart aan het luchten bent, kan ze haar glimlach nauwelijks bedwingen. Dit type vrouw heeft jouw klaagzang en miserie een beetje nodig om zich beter te voelen. Leedvermaak is haar niet vreemd, en eenmaal opgehangen, is er een haast onweerstaanbare drang om jouw miserie te delen met anderen. Ben je eenmaal terug op het goeie spoor met je leven dan is ze niet perse blij, maar kan ze niet nalaten doemscenario's en negatieve opmerkingen te lanceren..
2. Glossy vriendin: Ze leeft haar lifestyle. Haar wereld is een rondrit langs mondaine kuuroorden, dé juiste restaurants, disignerspullen, hypes, yoga, Pilates en detox. Haar leven wordt geleefd volgens de 'Tien Geboden', die door de redactie van glossy magazines en een resem dito vriendinnen wordt gedicteerd. Loyaal en onafhankelijk kan je haar niet noemen, emotionele ondersteuning moet je niet te veel bij haar zoeken. Wat telt zijn haar trends.
3. De vampier: Zij is er in slechte tijden, als je eenzaam, bang, depressief, arm, hulpeloos en ongelukkig bent. Ze weet als geen ander dat het leven een strijd is. Zoveel empathie, daar kan een vriendin enkel van dromen. Ze heeft een belang bij om je ellendig te laten voelen, omdat haar eigen leven wat bleekjes en weinig omvattend is. In tijden van miserie, weet ze je als geen ander op te vangen. Wat je niet door hebt, is haar beperkte empathie omdat ze onbewust nood heeft aan jou mentaal lijden. Zie je toch ergens een lichtpuntje, is ze meestal snel vertrokken.
4. De chef: Vandaag is ze je beste vriendin, morgen weer niet. De 'commander in chiefs' behandelt je als een marionet en je hebt geen idee aan welke touwtjes ze straks weet te trekken. Ze komt in je leven als een dief in de nacht, is steeds beschikbaar voor jou, is altijd te vinden voor een 'late-night talk'. Ze palmt haar plaatsje in. Eenmaal dat is gedaan, trekt ze op met een andere vriendin, liefst degene die je door haar hebt opzij gezet.
5. De sadist: Je man is gestorven: "je komt er wel overheen'. Je vindt geen job: "je bent niet geschikt voor de arbeidsmarkt". Ze houdt geen blad voor de mond en houdt ervan de dingen onverbloemd te zeggen. Ze is ofwel gewoon wreed of emotioneel laagbegaafd. Dingen die er een ander niet durft te zeggen omdat ze wreed en pijnlijk klinken, zegt zij ronduit. Ze wil mensen niet echt plezieren, geeft een ongenuanceerde indruk en is niet bang om anderen te choqueren.
Mannelijke frenemies
Mannenvriendschappen zijn vaak heel simpel, eenvoudig en complexloos. Er zit meer onvoorwaardelijkheid en puurheid in dan in vrouwenvriendschappen. Bij mannen moet niet alles worden uitgesproken en als dat dan toch gebeurt, doen ze het onmiddellijk na een voorvalletje waardoor er minder kans ontstaat dat het een neurotisch kluwen wordt. Mannen willen liefst niet alles van elkaar weten en gaan vlotter om met een imperfectie. Competitiedrang is geen taboe en kan vaak een constructieve voedingsbodem worden voor verdere contacten. Mannen zoeken actief gemeenschappelijke interesses en doelen en zullen zich louter op die terreinen meten. Over andere dingen wordt dan vaak niet gesproken. Verschillen worden gemakkelijker naast zich neergelegd mede omdat er minder continuïteit en vertrouwelijkheid in de relatie nodig is. Mannen blijven meer bij de evaluatie van kwaliteit van het gezamenlijk actie- en belevingsmoment en evalueren de emotionele onderstroom minder. Dat is mooi maar is tegelijkertijd ook een zwakte. Onderschat de vijandigheden niet die spelen als mannen ervaren dat ze het onderspit moeten delven op het typische mannelijke strijdtoneel (spanningsveld tussen jeugdigheid, mannelijkheid en vermogen). Het wordt zelden uitgesproken maar werkt fnuikend voor menig mannelijke vriendschap. Allerhande haantjesgedrag steekt dan de kop op. Als de volgende "apocalyptische ruiters" te vaak komen aandraven, dient men dringend bij te sturen.
1. Kritiek: Kritiek kan heel venijnig zijn omdat je er dikwijls iemands zelfbeeld mee aanvalt en niet zijn gedrag. Hierdoor laat je geen ruimte voor verandering en permiteer je het om iemand te definiëren in mzijn persoonlijkheid.
2. Verdediging: Verdedig je niet tegen kritiek. Wacht enkele dagen, want anders loopt de discussie gemakkelijk uit op een hevige ruzie. Laat het even bezinken.
3. Minachting: Dit leidt tot ongetwijfeld naar het dieptepunt van de relatie. Mannen zijn hier veel gevoeliger voor dan vrouwen. Mannen hanteren dit mechanisme vaak om hun eigen zelfbeeld op voor hen onzekere terreinen te compenseren.
4. Terugtrekking of negeren : Wat vind je ervan als je een opmerking maakt tegen een vriend die zich doodleuk terugtrekt achter zijn krant, iPhone, zijn wijntje opdrinkt zonder dat je opmerking gehoord lijkt te hebben of gewoon een gesprek begint tegen iemand anders.
5. Macht: Vanaf het moment dat er macht in het spel is, is de relatie ten einde.
Dan maar trossen los... ?
Is het dan hoogtij om die ambivalente vrienden los te laten? Weg met de friends-enemies?
Toch blijkt dit in de meeste gevallen niet zo eenvoudig te liggen want zelfs van negatieve relaties nemen mensen niet snel afstand. Waarom ?
1. De positieve aspecten van de relatie wegen op tegen de negatieve
Men kan elkaar niet missen, men ziet elkaar gewoon graag
Men heeft het gevoel dat er al een ganse geschiedenis is opgebouwd
In zeker opzicht kennen ze elkaar goed en kunnen voldoende zichzelf zijn
2. Innerlijke overtuiging dat men de relatie niet kan beëindigen
Vanuit een ethische of religieuze overtuiging
Omdat ze van zichzelf loyaal moeten zijn
Omdat ze samen ook goede tijden hadden gekend
Omdat er medelijden in het spel is
Omdat men tot een gemeenschappelijke vriendenkring behoort
3. Past niet in het zelfbeeld om ‘iemand te zijn die zijn vrienden laat vallen’
je ervaart het als tragisch om vriendschap op te zeggen terwijl je het zo waardevol vindt
4. Het is een gewoonte
Vrienden worden een soort familie; ze horen er gewoon bij
5. De stap om te breken is groter dan gewoon doorgaan
Dan maar aan boord blijven ?
Het leven met een frenemy is geen zaligmakende relatie. Deze ambivalente relaties vragen meer investeringen waardoor de betrokkenheid groter is geworden en de het gevoel van verplichting is toegenomen.
Mensen die last hebben van hun vrienden nemen spontaan wat meer afstand. Ze brengen de frequentie wat terug, nodigen ze minder uit, vertonen minder interesse in wat hen bezighoudt of bereiken het nieuwjaarskaartjes-niveau. Mensen nemen zowel emotioneel als fysiek wat afstand van elkaar. Mannen blijken dat gemakkelijker te kunnen dan vrouwen.
Toch kan je in dit soort relaties het meest over jezelf leren omdat de tegenspeler, vaak non-verbaal en onbewust, een spiegel aan je voorhoudt. Immers over wat er schuurt en irriteert ga je nadenken. Je kan reflecteren over je eigen rol daarin. 'Ik erger me bijvoorbeeld omdat mijn vriendin zo snel met haar oordeel klaarstaat. Ik vind dat emotioneel weinig intelligent. Maar het doet me soms ook inzien dat ik er met mijn eeuwig genuanceer soms ook niet kom.'
Echt tijd om een vriend of vriendin de deur te wijzen, wordt het wanneer ze je persoonlijke grenzen overschrijden. Als ze je beschadigen, publiekelijk belachelijk maken, ernstig of kwalijk over je roddelen, je kwetsen, uitsluiten of verraden. Je kan worden uitgebuit er kan je een rol worden opgedrongen die je niet wil. Er kan ook een fundamenteel verschil ontstaan omdat de ander een nieuwe ideologie omarmt.
Linking versus ranking?
Dit verklaringsmodel geeft een helder beeld waarom het in vriendschappen vaak moeizaam of fout loopt.
Linking of verbondenheid is de aangeboren neiging om je tot andere aangetrokken te voelen en genegenheid voor hen te tonen, belangstelling voor hen te hebben, plezier te scheppen in hun aanwezigheid en hen zo mogelijk te helpen.
Ranking of statusbepaling en rangordening is de aangeboren neiging om je positie in een sociale hiërarchie te zien en te verbeteren, een autonoom en afzonderlijk individu te zijn en te proberen billijkheid af te dwingen.
Vaak hebben mensen meer nood aan linking en minder aan ranking. Ze voelen zich aangetrokken tot anderen en willen hen leren kennen om alzo een band van vertrouwelijkheid op te bouwen. Maar er is ook rangordening als een plaatsbepaling binnen een sociale groep of hiërarchie. Verbondenheid is ons aangeboren tegengewicht tegen rangordening. We proberen de hele dag een balans te vinden tussen verbondenheid -door het geven en ontvangen van vriendelijkheid en zorg- en rangordening door ons streven om het respect van anderen te verwerven via invloed, competentie, zakelijk of praktisch inzicht, roem, rijkdom of het niveau van je vrienden. Sommige mensen proberen meer status te verwerven door middel van hun uiterlijk, materiële bezittingen of het lidmaatschap van een respectabele groep.
Regelmatig stel je vast dat de balans bij jezelf of bij anderen zoek is en meestal is dat een teken dat de plaats in de rangorde te zwaar weegt. In sommige situaties ben je voortdurend bezig met je status of word je geacht je plaats te kennen. Op andere momenten ben je daar niet bewust mee bezig. In bepaalde contexten zou je graag geloven dat er geen rangordening plaatsvindt. Maar in elke groep van twee of meer mensen is er een statusverschil, al is het maar op de achtergrond. Je moet je voortdurend inspannen om de juiste balans te vinden en je niet door de omstandigheden laten leiden.
In vriendschappen proberen we allemaal (on)bewust de potentiële narigheid van rangordening tegen te gaan door op heel veel manieren een gevoel van gelijkheid te cultiveren. Zo proberen we, in naam van de vriendschap en verbondenheid, betrokken en geïnteresseerd te zijn, ons positief te gedragen en ons aan galante afspraken te houden. Toch krijg je binnen die vriendschappen ook met statusverschillen te maken. Je weet wie van jullie een mooier of gemakkelijker verworven loon heeft, wiens partner knapper of ambitieuzer is, wiens kinderen succesvoller zijn, wiens huis of pied-à-terre op een betere locatie ligt, wiens private banker cum laude slaagde aan LSE.
In de vriendschap kies je de linking boven de ranking. Je deelt de rekening doormidden in plaats van uit te rekenen wie wat gegeten of gedronken heeft. Als je de ander een compliment geeft, probeert diegene kort daarop hetzelfde te door bij jou. Metertijd vergeten goede vrienden en vriendinnen wie wat aan wie schuldig is en wordt en gewoon prioriteit gegeven aan degene die op dat moment het meest steun nodig heeft. De vanzelfsprekendheid van geleidelijkheid, mildheid en wederkerigheid staat centraal. Dat is de kern van verbondenheid in de vriendschap. Helaas moeten we vaststellen dat de overmacht van rangordening en statusbepaling een venijnige spelbreker wordt in vriendschappen. Wanneer verbondenheid te bedreigend wordt of bepaalde interpersoonlijke conflicten, jaloezieën of onzekerheden spelen, schakelen sommigen op de veiligere versnelling van ranking. Men waant zich boven de ander, voelt zich sociaal respectabeler en gaat over op het accentueren van de verschillen om een grotere afstand te creëren. "Ik ben groot en jij bent klein".
Enkele tips voor een goed sociaal netwerk
Do's & don'ts
Kijk of je zelf iets kan doen om de relatie positiever te maken
Prijs je vriend dat hij zo goed zwemt, nadat hij tijdens het zeilen is omgeslagen
Wees zelf de vriend(in) die je zou willen hebben
Laat even weten dat je het niet leuk vindt als mensen iets negatiefs of slecht over anderen zeggen
Wees op je hoede voor mensen die vaak over afwezigen opmerkingen maken, want, bij een volgende gelegenheid ben jij wellicht aan de beurt
Ergernis, boosheid maar ook oprecht betrokkenheid of bezorgdheid dienen binnen een gepast één-één contact besproken te worden
Vermijd situaties of onderwerpen die je als pijnlijk of stressvol ervaart (wanneer je vriend je vaak belachelijk maakt als je iets over multimedia vraagt, doe dat dan gewoon niet meer)
Een vriend(in) is iemand die achter je rug om aardige dingen over je zegt
Kijk neutraler naar gedrag dat je als pijnlijk ervaart (wanneer een vriendin altijd door je heen praat, bedenk dan dat het geen desinteresse is maar misschien enthousiasme of acute nood aan aandacht)
Kijk naar je eigen gedrag (als het storend is dat je vriend publiekelijk met je lacht dan heb jij in de loop van de avond misschien ook al een pittige (voor)zet gegeven).
Een vriend is degene die jou niet uitlacht, maar die om jou kan lachen
Kies voor een ‘agree to disagree’: wanneer jullie een fundamenteel verschillende visie hebben over iets dat reeds tot een flink conflict heeft geleid, kunnen jullie afspreken dat onderwerp niet meer ter sprake te brengen.
Versterk je zelfwaardegevoel. Een goede handleiding hiertoe is het boek: "De kracht van zelfwaardering" Sta prettiger in het leven door beter contact met anderen, van Elaine Aron
Reflecties
"Er is zoveel goeds in het slechtste van ons en zoveel slechts in het beste van ons,
dat het voor niemand gepast is om over anderen te praten."
(Edward Wallis Hoch)
"We zijn allemaal hypocrieten.
We kunnen onszelf niet zien of beoordelen zoals we anderen zien en beoordelen."
(José Emilio Pacheco)
"Ware vrienden herkent men niet aan hun medelijden,
maar aan hun oprechte vreugde om andermans geluk."
(C.Guirlande)
"Niemand van ons wil gedefinieerd worden door één stukje van het geheel dat hij is."
(Barack Obama)
"Ontrouw in de liefde heft liefde niet op,
maar ontrouw in vriendschap bewijst dat er geen vriendschap bestond. "
(Siegfried E. van Praag)
"Vele vrienden verzwijgen ons onze zwakheden, om ze aan anderen door te vertellen. "
(Ton Luiting)
"Wijs uw vrienden onder vier ogen terecht, maar prijs ze in het openbaar."
(Publilius Syrus)
"In vriendschap en liefde brengt niets mensen zozeer tezamen als
een gemeenschappelijke haat tegen iets."
(Anton Tsjechov)
"Soms wordt in onze relatie met andere mensen de juiste balans van vriendschap hersteld wanneer we een paar korreltjes ongepastheid op onze kant van de weegschaal leggen."
(Friederich Nietzsche)
"Alle vrienden vertegenwoordigen een wereld in ons,
een wereld die misschien pas ontstond toen zij kwamen,
en alleen door deze ontmoeting is een nieuwe wereld ontstaan."
(Anaïs Nin)
"Verbreek niet al te snel de band der vriendschap!
Wordt hij weer aangeknoopt, dan blijft er toch een knoop."
(Friedrich Rückert)
"Grote afstand en lange afwezigheid doen afbreuk aan elke vriendschap,
hoe ongraag we dit ook toegeven,
maar zelfs een korte en oprechte aanwezigheid kan ze opnieuw versterken."
(Patricia Meyntjens)
Alle rechten voorbehouden - Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur worden verveelvoudigd - © 2024 - Privacyverklaring