Patricia Meyntjens

Levenswijzer: Hoe kun je reageren op je boze partner en de verbinding behouden?

De Heart Connection Praktijk (www.heartconnection.nl) van Peter van der Ven en Lilia van der Ven-Royas ontwikkelde afgelopen jaar een handleiding over boosheid. Deze geeft koppels inzicht in de achterliggende behoeften van boos gedrag en ook praktisch tips hoe je ermee om kunt gaan. Met de handleiding willen ze koppels concreet helpen om met hun boosheid om te gaan.

Met hun toestemming mag ik hun degelijk onderbouwde handleiding integraal delen op mijn site.

Deel I: 10 essentiële inzichten om met boosheid van je geliefde te leren omgaan

Uitleg over boosheid

Boosheid is het gevoel of de reactie die we hebben op de onvervulde behoeften, verwachtingen, teleurstelling, of waargenomen dreiging. De neiging van een boze partner is dan vaak om de ander de schuld te geven. Hierover boos te worden als reactie op de boosheid helpt niet. Defensief reageren of jezelf afsluiten helpt ook niet echt. Omgaan met boosheid en er kalm over praten is lastig in elke liefdesrelatie. Maar het is onze ervaring dat als je dit laat liggen, het steeds moeilijker wordt.

“Verkeerd” reageren op een boze partner kan escaleren naar woede, agressie, geweld en uiteindelijk ook een scheiding. Opgestapelde boosheid maakt een relatie steeds onveiliger. Boosheid verstoort de gemoedsrust immers heel diep. Daarom is een van de grootste uitdagingen om boosheid te bespreken en de verbinding te herstellen en boosheid zelfs aan te grijpen om de relatie te verdiepen. Maar als er geen van de twee partners toenadering zoekt, wordt er niets opgelost.

Toch is het mogelijk dat partners hun boosheid op een kalme manier onder ogen zien, zonder elkaar aan te vallen of van elkaar weg te draaien. Een kalmerend effect is wanneer twee partners zich kunnen verbinden en afstemmen op elkaars diepe emoties en verbindingsbehoeften. Wanneer de ene partner de andere helpt identificeren wat verontrustend is, geeft dit een kalmerend effect.

Boosheid heeft de neiging om naar de oppervlakte te komen, als je niet goed bent in het identificeren van je diepere emoties en behoeften. Een diepere laag van nood, gevoel van gevaar, angst, eenzaamheid of pijn. Wat gebeurt er onder de boosheid? Is het angst om niet belangrijk te zijn, niet geliefd te worden, of vreselijke eenzaamheid van het missen van samenzijn? Het is een kans voor de andere partner om daarbij te helpen. Door dit te doen, kun je herhaalde emotionele “patronen van escalatie” doorbreken.

Het patroon doorbreken

Als er een verbindingsbehoefte (zoals nabijheid, empathie, openheid, waardering, geliefd voelen) niet wordt vervuld hebben we dus de neiging om kritisch te worden, verwijten te maken of geïrriteerd te reageren waardoor we onze partner van ons afduwen. Onvervulde behoeften kunnen dan bepaalde reacties uitlokken zoals: irritatie, frustratie, ergernis. Kortom, je wordt boos!

De andere partner kan dan vervolgens uitgedaagd worden om niet ook weer boos en geïrriteerd terug te reageren. Dit reactiepatroon kun je stoppen door de irritatie niet als een persoonlijke kritiek op te vatten en je partner te vragen waar hij of zij nu behoefte aan heeft. Het probleem voor velen van ons is dat we geleerd hebben om te reageren vanuit onze onveilige relaties op een manier die onze partners eigenlijk van ons wegduwt.

Dit komt omdat we irritatie en boosheid vaak als gevaar zien en daarom in de verdediging gaan. Maar dit werkt alleen maar escalerend. Je kunt er daarom beter voor kiezen om je partner op een kalme toon de ruimte te geven wat er nu in hem of haar omgaat.

Dus de vraag: "Wat gaat er nu in je om?"

Uiteindelijk ontstaat een conflict en boosheid door een gebrek aan kwetsbare en veilige emotionele afstemming van de verbindingsbehoefte. Dit komt omdat een van onze diepste behoeften is dat anderen ons begrijpen en bereid zijn zich daarop af te stemmen. Als je waarneming daaraan twijfelt voelen we ons ongemakkelijk en kunnen we boos reageren.

Vaak weet je partner dat zelf niet goed en heeft jou nodig om dit bij zichzelf te onderzoeken welke onvervulde verbindingsbehoefte hij of zij nu heeft: 

• Hoe meer we in een conflictdiscussie tot de kern van onze emotionele behoeften kunnen komen en een positief verzoek kunnen doen over deze behoefte
• Hoe beter onze partner ons kan horen zonder defensief te worden
• Hoe groter de kans dat onze partner zich open kan stellen voor onze verbindingsbehoefte en mogelijk aan onze behoeften tegemoet te komen

Fysieke reactie

Je kunt jezelf er honderd keer aan herinneren dat je niet boos moet worden, maar als de emotie komt, komt het als een onweersbui. Je wordt helemaal door elkaar geschud. Emoties zijn veel krachtiger dan je gedachten. Je wordt meegesleept door je emoties. Boosheid vervormt je waarneming.

Wanneer je boos wordt, geeft dit een lichamelijke sensatie. Maar vaak voel je dat niet bewust. Het is deze sensatie die problemen geeft. Wanneer je je partner steunt om zich te concentreren op dit gevoel, wordt het milder en stroomt het na verloop van tijd weg.

Als je partner dus boos wordt, zegt je partner eigenlijk:

“Help mij om kalm te worden en te kijken wat er nu met mij gebeurt”. Liefde vraagt dan opoffering en er voor je partner zijn. De beste steun is je partner zijn of haar gemoedstoestand helpen te kalmeren. Het begrijpen van dit mechanisme opent je hart. 

Als je je partner geagiteerd, boos ziet, heb je dan ooit mededogen met hem of haar gevoeld? Zich zo voelen is voor je geliefde niet prettig. Niemand vindt het leuk om zich geagiteerd of boos te voelen.

Realiseer je: als je je niet bewust bent van je boosheid, kun je je partner (onbewust) pijn doen. Je kunt beter zeggen dat je je ongemakkelijk voelt in de situatie. Je bent je dan bewust wat er met je gebeurt. Je bent bewust van je innerlijke waarnemingen.

Het verlangen naar perfectie in je partner kan een belangrijke oorzaak zijn van boosheid, is onze ervaring. Als je altijd perfectie wilt, word je ook vaak boos. Laat ruimte voor imperfectie. Perfectie in actie is bijna onmogelijk voor wie dan ook. Dus verbreed je visie. Je kunt niet je partner veranderen zoals jij wilt dat je partner moet zijn. Als er boosheid opkomt, begin jezelf of je partner dan niet de schuld te geven. Blijf vertrouwen stellen in je partner en samen blijven oefenen om met boosheid in de relatie om te gaan.

Samen oefenen om anders te reageren

Sommige koppels hebben de neiging om te geloven dat conflicten een teken zijn dat hun relatie hopeloos is. Echter hebben conflicten vaak weinig te maken met waar je ruzie inhoudelijk over gaat, maar eerder met hoe jullie op elkaar reageren. En dit kun je samen veranderen. Als beide partners inzetten op onderling begrip over hun dynamiek kunnen ze effectiever reageren.

Anders reageren vraagt oefenen. Veel oefenen. Vanuit onze ervaring weten we dat je maar liefst 40-60 keer samen een incident met elkaar moet bespreken om oude reacties af te leren en nieuwe reacties te ontwikkelen. Constructief reageren op de boosheid van je partner is zeer uitdagend in zelfs de meest liefdevolle en veilige relatie. Het is een moment waarop emoties hoog oplopen en je het misschien moeilijk genoeg vindt om kalm te blijven. Toch is dit mogelijk met onderstaande aanpak en veel samen oefenen. De meest liefhebbende partners kunnen van tijd tot tijd conflicten en boosheid ervaren. Leren hoe je samen veiligheid kunt creëren, ondersteunt de toewijding aan de relatie en helpt een diepere verbondenheid te bevorderen.

De boosheid-cyclus gaat vaak als volgt:

• Partner A is boos en kritisch
• Partner B gaat in de tegenaanval of wordt overspoeld en sluit zich af
• Partner A wordt nog bozer
• Partner B sluit zich af en loopt weg.

Geen van beide partners voelt zich daardoor veilig.

10 inzichtsleutels om met boosheid leren om te gaan

 1. Onbewuste en vaak onuitgesproken verbindingsbehoeften

De volgende vragen vertegenwoordigen de onbewuste en vaak onuitgesproken behoeften die we proberen te communiceren met onze romantische partners. De vragen die we graag beantwoord willen hebben door onze partner zijn:

1. Zie je me en hoor je me?
2. Stel je je emotioneel open voor mij ook als je je onzeker voelt?
3. Ben ik belangrijk voor je?
4. Accepteer je me zoals ik ben en blijf je dicht bij mij?
5. Ben ik speciaal voor jou?
6. Ben je bereid mij te troosten als ik dat nodig heb?

Dit zijn geen vragen die we met zoveel woorden uiten, maar we stellen ze onbewust door onze interacties met onze geliefde. We vragen het onze partner door middel van een blik, een woord, een aanraking. We zijn voortdurend en soms wanhopig op zoek naar de antwoorden op deze vragen.

Als het antwoord nee is of bij twijfel

Als het voelt alsof je partner je vragen onbeantwoord laat of communiceert via non-verbale signalen dat het antwoord ‘nee’ kan zijn, kun je geïrriteerd, kritisch en boos worden. Je kunt aanvallen om een reactie te krijgen of afstandelijk en jezelf af te sluiten.

Als het antwoord ja is

Wanneer je partner ‘ja’ antwoordt op die zes vragen, voel je je dichtbij, gewaardeerd en geliefd. De antwoorden bevestigen:

1. Ik zie je!
2. Ik hoor je!
3. Jij bent belangrijk voor me!
4. Je bent goed genoeg voor mij!
5. Jij bent speciaal voor mij!
6. Jij bent mijn prioriteit als je mijn zorg en troost nodig hebt!

Deze antwoorden bieden het gevoel van veilige verbinding dat nodig is om onze angsten voor isolatie en verlatenheid te kalmeren.

2. Boosheid is protestgedrag bij verlies van verbondenheid

Boosheid in een intieme relatie is een vorm van protestgedrag als je genegeerd voelt door je partner. Boosheid wordt geuit door verwijten, aanvallen, pijnlijke woorden, schreeuwen, dreigementen om weg te gaan of beledigingen. Maar ook non-verbaal door felle ogen, verkrampte gezichtsuitdrukking, met de armen zwaaien, rood gezicht, enz.

Het betekent reageren op onvervulde behoeften door intense boosheid. Deze boosheid reactie kan een gewoonte worden en zich herhalen in een eindeloze negatieve patronen. Deze intimiteit-boosheid wordt geactiveerd wanneer er signalen zijn van verlies aan verbondenheid, scheiding of verlatenheid.

Veilige gehechtheid is het gevoel verbonden te zijn. Het geeft ons een sterker gevoel van innerlijke zelfvertrouwen en verhoogt onze gevoelens van ertoe doen en zelfrespect. Een verhoogd gevoel van eigenwaarde stelt ons in staat om gemakkelijker contact te maken met anderen.

Onveilige gehechtheid daarentegen maakt ons vatbaar voor activering van boosheid. Boosheid in de relatie kan daarom het beste worden benaderd door emotionele veiligheid te creëren.

Hoe meer je je kwetsbare emoties van pijn, verdriet en angst kunt uiten, in plaats van boosheid, hoe groter de kans dat je partner van wie je houdt je de liefde en compassie kan geven die je zoekt.

3. Creëren van emotionele veiligheid

Emotionele veiligheid is noodzakelijk voor een diepe emotionele verbinding waarin beide partners zich op hun gemak voelen en dichtbij. We moeten ons veilig voelen voordat we kwetsbaar kunnen zijn om over onze emoties en verbindingsbehoeften te praten.

Het is belangrijk om ons samen te engageren om een veilige sfeer het creëren om verbinding te maken, ondanks de boosheid, waardoor beiden zich gezien en veilig voelen. Herinneren elkaar eraan dat je een team bent en voor veiligheid wil zorgen voor je partner.

Dit kun je doen als beide partners de bereidheid hebben om:

1. Elkaar emotioneel proberen te begrijpen, concentreer je eerst op het volledig begrijpen van elkaar zodat ieder zich gehoord voelt.
2. Twee belevingen bij elke ruzie, conflict of botsing te (h)erkennen.
3. Te stoppen met proberen de boosheid van je partner te veranderen, maar wees bereid om onder de boosheid te kijken.
4. Te praten vanuit eigen emotionele ervaring,
5. Open te stellen voor het perspectief en beleving van je partner
6. Er naar te streven dat je beiden kunt zeggen: “Ik voel me volledig begrepen en gehoord".

Werk dan samen om een win-win-oplossing te vinden die voor beide goed voelt.

4. Oefen jezelf kalm te worden met Heartfulness

Wanneer we onze kalmte verliezen bij boosheid, wordt er niets opgelost. Maar het is mogelijk om te leren kalm te blijven in stressvolle situaties. Vaak reageren we onmiddellijk en onbewust op boosheid met een aanval of verdediging. Wanneer we een moment kunnen nemen om te ademen die ons lichaam kalmeert, kunnen we een meer weloverwogen reactie geven.

"Diep ademhalen triggert ons zenuwstelsel zodat het kalmeert"

Je afgewezen, verlaten, bekritiseerd of niet ondersteund voelen zijn bedreigingen voor emotionele veiligheid en word je emotionele overspoeld. Je zenuwstelsel komt dan onder stress. Ons autonome zenuwstelsel heeft veiligheid, vertrouwen en intimiteit nodig. Onze hersenen tasten voortdurend via onze zintuigen af, of we ons in een situatie bevinden die veilig, gevaarlijk of levensbedreigend is. Wanneer ons lichaam en onze geest veiligheid ervaart, stelt het ons in staat om te luisteren, ons in te leven, te verbinden en creatief te zijn. Dus ons zenuwstelsel helpt ons bij gevaar en ondersteunt ons ook bij het verdiepen van onze gevoelens en behoeften van nabijheid en verbinding met elkaar.

Wanneer je overspoeld wordt door negatieve emoties, besteedt het lichaam het grootste deel van zijn energie aan het beschermen van jezelf, waardoor je defensief kunt reageren op je partner die boos op je is. Je kunt niet helder denken of geneigd zijn om impulsief te reageren vanuit je oude aangeleerde patroon van aanvallen of vluchten. Beide reacties maken je partner nog meer boos.

Kalm leren worden is daarom essentieel om goed te kunnen reageren op je partner.  Als je boosheid toont in toonaard, woorden of gedrag, zul je het gevoel van bedreiging bij je partner alleen maar verder vergroten en zijn of haar gevoel van veiligheid verminderen. Je kunt Heartfulness oefenen om kalm te worden door je af te stemmen op je partner en volledig aanwezig te zijn. Gun jezelf wat tijd om te kalmeren.

Neem een bewuste pauze om je eigen hartslag te vertragen. Neem een diepe ademhaling en voel je adem door je lichaam stromen. Terwijl je ademt, scan je je lichaam en voel je de plekken die gespannen of ongemakkelijk aanvoelen. Als je je minder reactief voelt, kijk dan of je verbinding kunt maken met de behoefte en pijn die zich onder de trigger bevindt bij je partner.

"Boosheid is verbonden met ademhaling"

Als je boos bent, adem je snel en oppervlakkig. Oppervlakkige ademhaling gaat vaak gepaard met angst en boosheid. Boosheid heeft direct effect op de ademhaling. Je kunt je ademhaling gebruiken om positieve emoties te creëren en je boosheid te laten zakken.

Emoties zoals boosheid hebben niet alleen invloed op je ademhaling, omgekeerd heeft je ademhaling ook invloed op emoties.

* Oppervlakkige ademhaling gaat vaak gepaard met angst en snel boos zijn.

* Diepe, langzame ademhaling gaat vaak gepaard met vertrouwen en kalmte.

Wat doe je als er een storm in je leven raast die je helemaal uit balans brengt? Een emotie duurt niet langer dan anderhalve minuut. Vaak duurt een negatieve emotie echter soms wel uren of dagen of maanden. Hoe komt dat? Dit komt omdat we niet onze emoties voelen. Met behulp van je ademhaling maak je contact met je lichaam en je emoties. Met behulp van je ademhaling maak je contact met je lichaam: hoe je lichaam nu voelt en welke emoties je nu ervaart. Het stelt je in staat om boosheid beter te beheren en los te laten. Als je kalm bent kun je je gesprek voorzetten.

Wees je ervan bewust dat jij en je partner allebei bijgedragen hebben aan de irritatie/boosheid in deze situatie. Zoek oogcontact met je partner en stel dan vragen over “Hoe zijn we hier in terecht gekomen?” en hoe voelt je partner zich nu met deze betrokken nieuwsgierigheid. Je intentie is om met empathische bezorgdheid en compassie jouw aandeel van de boosheid te onderzoeken en wat er door je partner werd getriggerd. Praat langzaam en op een lage toon. Een van de beste manieren om op je boze partner te reageren is door je zachte, rustige en kalme stem. Je kalmte zal helpen om de kalmte bij je partner te bevorderen en de escalerende boosheid van je partner te verminderen. Luister met je uitnodigende gezichtsuitdrukkingen en betrokken lichaamstaal.

5. Empathische reageren op boosheid zorgt voor emotionele veiligheid

Wat is empathie?

In eenvoudige bewoordingen is empathie het vermogen om dingen te begrijpen vanuit het perspectief van je partner.

Het is het vermogen om de emoties en behoeften van je partner te delen en te begrijpen waarom ze die hebben en de bereidheid om je partner te steunen. Is empathie te ontwikkelen? Empathie is een eigenschap die men door inspanning en oefening kan ontwikkelen en versterken.

We hebben voor onze praktijk empathie gedefinieerd met vier kernzinnen:

 1. Het perspectief van je partner innemen

“Stel dat ik mijn partner ben”. Het perspectief van je partner innemen. Om hun wereldbeeld te zien door een lens die anders is dan die van jou.

2. Met de emotie van je partner meevoelen

Het vermogen om een emotie bij je partner te herkennen en accepteren. Herkennen hoe je partner zich voelt, kan soms leiden tot ‘emotionele resonantie’, of voelen wat je partner voelt, of het nu pijn of geluk is.

3. Je partner ondersteunen om van zijn/haar emotionele behoeften bewust te worden

Vaak weet je partner zelf niet goed welke behoefte onder boosheid schuilt en heeft jou nodig om dit bij zichzelf te onderzoeken.  Onder elke klacht schuilt een onvervulde emotionele behoefte.

4. Bereid zijn om de pijn of boosheid van je partner te verlichten

Als je medeleven hebt met je partner, wil je helpen om het lijden dat je partner ervaart te verlichten.

6. Onveilige gehechtheid maakt je vatbaar voor boosheid

Als we pijn hebben, hebben we de neiging om onze aandacht naar buiten te richten, die leidt ons af van het voelen van de echte diepe pijn in ons zoals: verlatingsangst, verdriet en schaamte.

Onze eerste reactie kan dan zijn om de aandacht te richten op onze geliefde die we dan verantwoordelijk maken voor ons lijden. Die gewoonte maakt je kwetsbaar voor verhoogde boosheid-opwinding.

Bij een veilige hechting kunnen deze reacties in openheid besproken worden om samen onder de boosheid te zoeken naar kwetsbare verbindingsbehoeften. Partners hoeven dan niet bang te zijn voor conflicten en ruzies. Ze herkennen de positieve invloed van een 'veilige hechtingsstijl' die de basis vormt om kwetsbaar te praten.

Bij een 'onveilige hechting' gaan partners zich snel emotioneel bedreigd voelen. Ze durven niet het risico te lopen om kwetsbaar te zijn vanuit angst om gekwetst te worden.

7. Boosheid is vaak gerelateerd aan emotionele niet beschikbaarheid

Misschien toont je partner niet de aandacht en genegenheid die je wilt. Je hebt mogelijk vaak het gevoel dat je je partner moet achtervolgen en moet overtuigen dat je zijn of haar toewijding waard bent.  Als je dit overkomt, kun je gevangen raken in een patroon van boosheid en verwijten.

Boosheid kan echter alleen veranderen als je in kwetsbaarheid verbinding zoekt. Als je blijft uithalen, zul je je partner emotioneel pijn doen en zul je de gehechtheid tussen jullie twee verder ondermijnen.

Beter is om over je eenzaamheid en positieve verbindingsbehoefte te praten. Gebrek aan bewustzijn van je eigen positieve behoeften, leidt tot frustratie en boosheid. Boosheid uiten kan een reactie zijn, een standaardgevoel waarmee je je het meest vertrouwd en comfortabel voelt.

8. Boosheid loslaten door te vergeven

Boosheid kan geactiveerd blijven omdat je gewoon niet kunt stoppen met denken aan “het probleem” en het onrecht dat je is aangedaan. Vooral partners die de neiging hebben om op te gaan in hun pijnlijke emoties en herinneringen, kunnen overspoeld worden door gevoelens van boosheid. Dit proces is zelden bewust of opzettelijk. Het is verbonden met het centrale zenuwstelsel en is ook verbonden hoe het menselijk geheugen werkt.

Het steeds opnieuw vertellen van eenzelfde verhaal geeft geen emotionele opluchting. Zodra een probleem in je hersenen is geactiveerd, heeft het de neiging om actief te blijven totdat het probleem is losgelaten. De manier waarop het geheugen werkt, zullen onopgeloste relatieproblemen en pijnlijke emoties herinneringen aan vergelijkbare gebeurtenissen en gevoelens uit het verleden blijven activeren.

Daarom is vergeving essentieel in het omgaan met boosheid. Als je je partner vergeeft dan laat je het los en blijft het niet aan je vastkleven. Mogelijk heeft een partner die boos is je verontschuldiging nodig, troost en geruststelling om zijn of haar boosheid los te laten.

Daar kun je ook naar vragen:

“Wat heb je van mij nodig om je boosheid los te kunnen laten”?

Op dit punt kun je accepteren wat er is gebeurd en wat je partner heeft gedaan. Je accepteert dan ook dat de pijn en boosheid negatief aan je blijft zuigen als je niet kan vergeven. Pas dan kan de geest van je partner stil zijn en de veilige emotionele verbondenheid hersteld of behouden blijven.

Hoewel het belangrijk is om vergeving te vragen, moet je er rekening mee houden dat je partner er misschien niet klaar voor is. Vraag je partner dan wat je kunt doen om hem of haar een beter gevoel te geven.

9. Gewoonte om ongemakkelijke emoties aan de ander wijten

Veel partners hebben de gewoonte om ongemakkelijke emoties aan anderen te wijten. Je boze partner zal jou waarschijnlijk de schuld geven van de problemen van de relatie.

• Laat je partner weten door een kalme toon, dat je wilt bespreken wat hem of haar van streek maakt; je wilt geen ruzie maken.
• Reageer door er een wij-probleem van te maken die je graag samen met je partner wil oplossen.
• Focus op wat je partner nu nodig heeft op een rustige en respectvolle manier.

10. Plaats de boosheid in een breder perspectief

Wanneer we iets negatiefs meemaken zijn we geneigd het groter te maken dan het in werkelijkheid is en het langer bij ons te houden. Zo werkt ons geheugen. Negatieve ervaringen kleven langer aan ons dan de positieve ervaringen. In het heetst van de negatieve boosheidcyclus kan het je gemoedstoestand van je overnemen.

Als je bijvoorbeeld 10 complimentjes krijgt en 1 belediging ben je geneigd om vooral door te gaan op de belediging en je vergeet de complimentjes. We neigen aan het negatieve vast te houden. Als je bewust bent van dit patroon kun je je kijk en visie verbreden. Als je kunt uitzoomen en het groter geheel kunt zien, kun je de boosheid van je partner relativeren. Dit is de reden waarom mensen soms plotseling beginnen te lachen halverwege de ruzie. Ze hebben wat perspectief gekregen en zien ineens de situatie vanuit een andere kant of bredere kijk.

Het kan helpen om te beseffen dat het conflict eigenlijk over iets heel kleins is en er over een tijd waarschijnlijk er niet zoveel toe doet. Je zult het je waarschijnlijk na een tijd niet eens meer herinneren. Op het moment van het incident lijkt het heel groot en het kan je zelfs volledig overspoelen. Want als iets niet goed gaat, hebben we de neiging om het veel groter te maken dan het in werkelijkheid is en het overweldigend negatief te bekijken.

Boosheid in een breder perspectief plaatsen wil niet zeggen dat je de boosheid negeert. Door het incident met je partner in een breder perspectief te zien, kun je beter reageren op je partner en je openstellen wat er met je partner gebeurt.

Tot slot

Leren om een ondersteunde partner te worden als je partner boos is vraagt geduld, tijd en toewijding. Om daar te komen is oefening en de bereidheid om je kwetsbaar op te stellen nodig. Er is maar één partner nodig om de boosheidcyclus te doorbreken.

Deel II. Hoe kan ik reageren op mijn boze partner en toch de verbinding behouden?

De meesten van ons blunderen in het reageren op een boze partner. We zijn snel overweldigd door onze fysiologische reacties. Boosheid is menselijk en noodzakelijk in relaties, maar de kunst is om te weten hoe je ermee omgaat.

We willen allemaal liefde en emotionele harmonie met onze partner voelen. Maar in een romantische relatie is boosheid een natuurlijk onderdeel van het leven en bovendien onvermijdelijk, omdat beide partners verschillend zijn. De kunst is om daarmee te leren omgaan, zodat de verbondenheid niet stapje voor stapje verloren gaat.

Neem bijvoorbeeld Truus en Jan. Truus begint ruzie te maken met Jan omdat hij laat is. Truus voelt zich verwaarloosd en gefrustreerd. Diep vanbinnen is ze bang om alleen te zijn. Ze zegt dingen als: ‘Je bent altijd weg’, ‘Je geeft niet om me’, of ‘Je luistert nooit naar me.’ Ze schreeuwt om aandacht en bevestiging.

Jan voelt zich verdrietig en denkt: niets wat ik doe is ooit goed genoeg. Hij vreest ontoereikend te zijn. Hij wil gewoon dat het conflict stopt, dus wordt hij defensief en zegt dingen als: ‘Ik bedoelde het niet zo’, ‘Wat wil je van me?’ ‘Ik kan nooit iets goed doen voor je.’ Het is een eindeloze lus.

Om de negatieve cyclus om te buigen naar een positieve, moet ieder van hen in contact durven komen met de onderliggende emoties en onvervulde behoeften en deze met zijn partner willen delen. Dan blijkt dat wat er gezegd wordt, niet is wat er bedoeld wordt.

Wat bedoel je?

Wat er gezegd wordt, is vaak iets heel anders dan wat er bedoeld wordt. Vanuit boosheid zegt een partner bijvoorbeeld:

• ‘Je bent altijd weg’ maar eigenlijk wordt er bedoeld: ‘Ik mis je’
• ‘Je geeft niet om mij’ maar eigenlijk wordt er bedoeld: ‘Ik wil door jou bemind worden’
• ‘Je luistert nooit naar me’ maar eigenlijk wordt er bedoeld: ‘Ik wil weten dat ik belangrijk voor je ben’
• ‘Ik bedoelde het niet zo’ maar eigenlijk wordt er bedoeld ‘Ik wil weten dat je van me houdt’
• ‘Wat wil je van me?’ maar eigenlijk wordt er bedoeld ‘Ik weet niet wat ik moet doen’
• ‘Ik kan nooit iets goed voor je doen’ maar eigenlijk wordt er bedoeld: ‘Accepteer me alsjeblieft’.

Boosheid wordt in onze cultuur omgeven door negativiteit: boosheid laten zien mag niet, je moet je beheersen. Boosheid van de ander zien we als kritiek; je hoort afkeuring of doet iets verkeerd. Maar klopt dat ook?

Boosheid is in wezen geen negatieve emotie. Boosheid is een signaal dat je pijn hebt en dat er aan een bepaalde behoefte niet wordt tegemoetgekomen. Het betekent dat jij of je partner even uit balans zijn. Boosheid kan jullie zo helpen om weer in balans te komen.

Boosheid is dus niet slecht of immoreel. Het is niet een teken dat je een slecht persoon bent. Boosheid is ook niet iets dat geen plek mag hebben in een hechte persoonlijke relatie. En boosheid is zeker niet hetzelfde als haat.

Boze gevoelens zijn dus niet goed of fout.

Als onze partner boos op ons wordt, hebben we allemaal vaak dezelfde reflexmatige reactie: we worden ook boos. Onze reactie is snel en automatisch. Hoe kun je meer bewust en kalm reageren, zodat het niet escaleert?

Boosheid is een vervorming, omdat het onze diepe behoeften verbergt. Een behoefte zegt in feite wat je partner voelt en nodig heeft; niet wat je partner niet wil of niet leuk vindt, maar wat je partner juist graag wil. Boosheid tonen is niet verkeerd, maar je niet bewust zijn van je boosheid doet pijn. Acceptatie en een gebrek aan inzicht dat er aan een behoefte niet wordt voldaan, maakt dat we ons ongemakkelijk en niet comfortabel voelen, en dat uiten we in boosheid. Maar als partner kun je ook je hart openen om te luisteren naar wat je partner voelt.

Enkele zelfreflectie vragen

Als je boos wordt, wat gebeurt er dan met je? Je wordt helemaal door elkaar geschud. Ben je ooit echt blij met de beslissingen die je hebt genomen of met wat je op dat moment hebt gezegd? Nee, want je verliest je totale bewustzijn. Boosheid kan ook een instrument zijn om de verbinding te herstellen, als je in staat bent om het verlangen dat eronder zit te herkennen. Laten we dus beginnen met onze eigen boosheid te onderzoeken.

• Toen je opgroeide, wat deed je moeder met haar boosheid? Hoe reageerde ze toen je boos werd?
• Denk aan een keer dat je boos op haar werd, hoe gingen ze daarmee om?
• Wat deed je vader met zijn boosheid? Hoe reageerde hij toen jij eens boos werd?
• Denk aan een keer dat je boos op hem werd, hoe ging hij daarmee om?
• Als je ouders ruzie hadden, wat deed elke ouder dan? Hoe werd er verder mee om gegaan?

Als je voor jezelf een antwoord hebt op bovenstaande vragen, krijg je ook meer zicht op de invloed van vroeger op hoe jij dat nu op je partner reageert.

• Hoe uit je je boosheid?
• Wat doe of zeg je als je boos bent op je partner?
• Welke parallellen kun je trekken tussen hoe je ouders met hun boosheid omgingen en hoe jij nu met je boosheid omgaat?

Triggers

We hebben allemaal triggers uit het verleden. Oude emotionele blessures en oude negatieve gevoelens. Ze zitten diep in onze kern, maar soms tijdens negatieve interacties worden die getriggerd en komen ze aan de oppervlakte. Het is alsof er op een knop wordt gedrukt en die negatieve gevoelens omhoog schieten. Dan kun je overspoeld raken en als je niet oppast, zeg je iets vreselijks tegen je partner. Dus onderzoeken of er tijdens een incident, terwijl je erop terugkijkt, iets in je werd getriggerd en je partner vertellen wat dat was (en misschien de geschiedenis van dat gevoel voor jou), helpt om elkaar beter te begrijpen.

Partners die elkaars emotionele triggers delen en begrijpen hebben minder relatieconflicten en kunnen beter met elkaar opschieten. Dit komt deels omdat ze minder snel op elkaars knoppen drukken en rekening houden met elkaars gevoeligheden. Als elkaars triggers onbewust blijven en niet begrepen worden, heeft dat als effect dat je voortdurend op eierschalen loopt. Wanneer partners niet weten wat de triggers van de ander zijn, struikelen ze er per ongeluk over, met alle gevolgen van dien. De andere partner weet niet wat er in hemelsnaam is gebeurd.

Handleiding in 9 stappen

Hoe voer je nu kalmerende gesprekken op zo’n manier dat conflicten je helpen om je partner beter te begrijpen?

1. Maak ruimte voor imperfectie

Creëer ruimte voor imperfectie in je leven. Verwacht niet dat je partner perfect is. Je kunt je partner niet maken zoals je wilt dat hij of zij is. Er zullen ongetwijfeld vervelende dingen gebeuren. Als er af en toe boosheid opkomt bij je partner en bij jezelf, geef jezelf of je partner dan niet de schuld. Een schuldige zoeken of zelfbeschuldiging is alleen maar schadelijk.

Als partner maak je fouten. Waarom zou je boos zijn, omdat je partner fouten maakt? Door boos te worden omdat je partner fouten maakt, zal je partner de neiging hebben om zich terug te trekken of af te sluiten. Je kunt dan niet over je pijn en behoefte praten. Wil je je partner corrigeren, dan zul je eerst verbinding moeten maken.

Wees in het moment. Boosheid gaat over iets wat al gebeurd is. Wat gebeurd is, kun je niet veranderen. Het enige wat helpt, is in het huidige moment te accepteren wat er is gebeurd. Dit wil zeggen te accepteren hoe je partner zich nu voelt en wat er nu door hem of haar heen gaat.

2. Herken de boosheid van je partner

Ben je bewust van de lichaamstaal van je partner? Kun je onuitgesproken emoties en reacties oppikken? Denk daarbij aan:

• Oogcontact vermijdend, ogen neergeslagen, weinig contact houdend.
• Armen gevouwen voor het lichaam.
• Gespannen gezichtsuitdrukking.
• Lichaam afgewend houden.
• Staren naar iets anders, of de ruimte in.
• Friemelen of plukken aan kleren of rommelen met pennen en telefoons.
• Zittend onderuitgezakt, met het hoofd naar beneden.

Om boosheid niet te laten escaleren, moet je het snel kunnen waarnemen bij je partner. Als je je bewust bent van wat je eigen lichaam doet en dat van je partner als die overstuur raakt, dan kun je beginnen met het herkennen van de signalen dat er een explosie aankomt. Wat gebeurt er met je als je boos wordt? Heb je het warm? Ga je tanden knarsen? Voel je benauwdheid in je borst?

Tekenen zijn verder onder meer:

• Doen alsof je de verzoeken of toenaderingen niet hoort of begrijpt.
• Mokken of terugtrekken.
• Betrokkenheid vermijden, of ‘afstandelijk’ doen.
• Geen oogcontact zoeken en de ander negeren.
• Het laten zien van een ‘boze glimlach’.
• Kwetsende grappen vertellen.

1. Observeer je eigen reactie

• Word je ook boos naar je partner?
• Word je stil en angstig?
• Voel je dat je emotioneel overstroomt?

Je hebt waarschijnlijk ervaring dat deze reacties niet echt helpen. Als je boosheid laat zien in toon, woorden of gedrag, zal dat het gevoel van bedreiging alleen maar vergroten en het gevoel van veiligheid verminderen. Wat je kunt zeggen is: ‘Schat, ik voel me defensief en wil me gaan verdedigen als je zo boos bent. Kun je alstublieft op een andere manier zeggen wat je voelt en graag wilt?’ Of: ‘Dat voelde voor mij als een belediging. Ik vraag me af of je dat op een andere manier kunt zeggen.’ Dan omschrijf je wat er bij jezelf gebeurt en wat je voelt.

Leer zelf kalm en ontspannen te worden. Observeer de impact van de boosheid van je partner op jou. Wat voel je, wat denk je en welke lichamelijk reacties ervaar je? Observeer jezelf als een neutrale toeschouwer. Neem een paar diepe ademhalingen en ontspan. Leer oefeningen in lichaamsontspanning, heartfulness, wandelen of muziek luisteren bijvoorbeeld.

Het observeren van je ademhaling kan de manier waarop je je voelt onmiddellijk veranderen. Heb je gemerkt dat elke emotie in de geest een sensatie in het lichaam opwekt (zoals angst een rilling over je rug veroorzaakt)? Wat er gebeurt, is dat we worden meegesleept door onze gedachten en gevoelens. Als we echter onze gevoelens en sensaties beginnen te observeren met behulp van onze adem, dan kunnen dezelfde gedachten moeiteloos worden getransformeerd. Met behulp van de adem kunnen we de manier waarop we ons voelen veranderen en stress, angst, depressie en agressief gedrag verminderen.

3. Boze gevoelens willen begrijpen

Boosheid kan eng zijn. Maar wat als je eronder zou kunnen kijken om te zien wat je partner echt dwarszit? Waar voelt je partner zich ongemakkelijk over? Het helpt om te onthouden dat emoties diepere gevoelens weerspiegelen. Een gevoel van angst, verdriet, eenzaamheid of pijn bijvoorbeeld. We kunnen boos worden, we kunnen ons geduld verliezen en schreeuwen, maar wat gebeurt er onder de woede? Is het angst om niet belangrijk te zijn, niet geliefd te worden, of de vreselijke eenzaamheid van het missen van samenzijn? Bedenk hoe fijn het is voor je partner om te horen: ‘Ik kan begrijpen waarom dit je boos maakt.’

4. Stop met praten

Wanneer je merkt dat je emotionele temperatuur stijgt, heb je nog tijd om je reactie aan te passen. Haal een paar keer diep adem om je lichaam dat zich opmaakt voor vecht-of-vluchtmodus te onderbreken. Stop met praten en vraag jezelf af: ‘Zal dit leiden tot wat ik wil?’

Op het moment dat je voelt dat er boosheid opkomt, denk dan in ‘wij’ en ‘ons’, niet in ‘ik’ en ‘jij’.

Gebruik zinnen als:

• ‘Kunnen we nu even stoppen?’
• ‘We worden boos. Kunnen we even rustig worden en vertragen om te kijken wat er nu met ons gebeurt?’

5. Neem een pauze

Soms raak je zo overspoeld door emoties dat je hartslag stijgt. Je kunt dan niet meer goed nadenken, je hersenen worden als het ware uitgeschakeld. Je hoort en ziet alleen nog aanvallen. Het is slim om op zo’n moment tegen je partner te zeggen dat je een pauze nodig hebt om even te kalmeren. Geef je partner ademruimte en tijd. Je kunt je partner ook tijd geven om alleen te zijn.

Neem een pauze en kom dan terug om de verbinding te herstellen:

• ‘Laten we geen ruzie maken. Laten we even pauzeren …’
• ‘Even wachten – we gaan zo af op een ruzie …. Laten we even stoppen zodat we beide kunnen kalmeren en straks de draad oppakken als we beiden rustig zijn’

1. Geef je partner een specifieke tijd dat je terugkomt of verder praat. Als je zegt 20 minuten maar tegen die tijd nog steeds niet kalm bent, moet je toch terugkomen en zeggen dat je meer tijd nodig hebt. Je partner het gevoel geven dat je het schip verlaat, zal niet helpen.
2. Creëer een comfortabele en ontspannen setting. Ga bijvoorbeeld beiden in een comfortabele bank of stoelen in de kamer zitten. Dit kan helpen om meer ontspannen te zijn en beter verbinding te maken met je eigen diepe emoties en je open te stellen voor die van je partner.
3. Het gaat erom dat je jezelf en je partner de ruimte geeft om te pauzeren en kalm te worden. Vaak heeft een partner meer behoeften aan ruimte. Het kan lastig zijn om dat respecteren. Het vraagt daarom oefening om samen een pauze te nemen. Stel elkaar gerust voordat jullie naar bed gaan, als je niet dezelfde dag verder kunt praten. Na een goede nachtrust kun je beiden anders tegen iets aankijken.

6. Druk op de herstartknop

Wanneer een of beide partners boos is, kun je op een herstartknop drukken. Wij noemen dat "Take-Two". Wanneer je partner boos is, is het gemakkelijk om het verkeerde te zeggen of te doen en elkaar pijn te doen. Een van de belangrijkste hulpmiddelen is hoe je verlies van verbinding kunt verwerken op een manier die je beiden helpt om ervan te leren.

De sleutel bij het verwerken van boosheid in een relatie ligt bij het praten over wat er is gebeurd zonder terug te springen in boosheid. Er is geen absolute ‘realiteit’ over wat er is gebeurd. Er zijn altijd twee ‘subjectieve realiteiten’ of perspectieven. Het is nooit een kwestie van wie gelijk heeft en wie ongelijk, maar van hoe beide partners verantwoordelijkheid nemen om samen verder te gaan. Richt je op de gevoelens en behoeften van je partner. Het is cruciaal dat je de ervaring van je partner erkent en dat je je inspant om het perspectief van je partner te begrijpen.

Boosheid erkennen

Als je partner van streek is, welke reactie zou dan kalmerend kunnen zijn? ‘Je moet niet zo van streek en boos zijn.’ Of ‘Je mag boos zijn, er is denk ik een reden voor’? Zodra je de emoties van je partner erkent, zal je partner minder geneigd zijn om te argumenteren of te schreeuwen. Partners gedragen zich vaak op een boze manier omdat ze denken dat ze niet gehoord worden, niet serieus worden genomen of zich niet gewaardeerd voelen. Ze kunnen zich daardoor teleurgesteld en genegeerd voelen. Het is onverstandig om boos te worden als reactie op de boosheid van je partner. Zo escaleert de situatie. Als je de boosheid van je partner erkent, voelt je partner zich gehoord. Door de boosheid te erkennen, kan je partner kalmeren.

De sleutel van erkenning is er voor je partner zijn en deze echt proberen te begrijpen in plaats van weg te duwen wat de ander zegt of te vermijden. Verontschuldig je dat je je partner boos hebt gemaakt. We maken allemaal fouten in een relatie, dat is onvermijdelijk. Het toegeven kan moeilijk zijn, maar het is een essentiële stap die je moet nemen als je wilt dat je relatie groeit. Je verontschuldiging is vanwege het effect op je partner. De stap zetten om je te verontschuldigen is een stap zetten in de richting van het helen van een wond, en het veranderen van het klimaat van je relatie.

Wordt niet defensief

Je partner is boos op je. Wat is je eerste spontane reactie? Veel partners schieten direct in de verdediging. Ze vinden talloze redenen om zichzelf te beschermen tegen schuld. Het probleem is dat in het defensief gaan betekent dat er niets wordt opgelost. Wanneer je het te druk hebt met het verdedigen van jezelf, hoor je niet waarom je partner van streek is en kun je dus het probleem niet oplossen.

Subjectieve beleving van dreiging erkennen

Of je partner boos is omdat het voortkomt uit een waargenomen bedreiging voor zijn/haar emotionele of fysieke welzijn, en of je gelooft dat de dreiging echt is of niet, is irrelevant om je partner gerust te kunnen stellen. Het gaat om de subjectieve beleving van je partner. Dit ontkennen maakt je partner alleen maar meer boos. De boosheid van je partner kan ontstaan met een intensiteit die naar jouw beleving niet gerechtvaardigd lijkt door de situatie. Je partner is dan getriggerd en voelt zich bedreigd. Daarom heeft het geen zin om je te concentreren op inhoudelijk redeneren. Beter is het om te kijken hoe je je partner weer kalm krijgt.

7. Geef je eigen bijdrage aan het conflict toe

-Wees eerlijk tegen jezelf. Is er iets dat je doet of niet doet, wat de boosheid van je partner veroorzaakt?

• Ik realiseer me dat we in onze negatieve cyclus dreigen te komen (of terecht zijn gekomen) en dat ik eraan bijdraag door….
• Ik besef dat we elkaar beïnvloeden in onze cyclus.
• Ik realiseer me dat je boos bent, en ik beloof je steun en empathie.

-Toegeven van je rol in het conflict, toont je bereidheid om een openhartig gesprek te voeren en de invloed van jouw gedrag op je partner te erkennen. Zeggen dat het je spijt is een andere manier om je bijdrage toe te geven. Dit kan een krachtige manier zijn om de ervaring van je partner te erkennen. Verantwoordelijkheid nemen voor je eigen misstappen, vraagt moed en oefening.

Enkele voorbeelden:

• ‘Ja ik heb gescholden. Ik was zo boos dat ik in de aanval ging, ik besef dat ik het moeilijk maak voor je.’
• ‘Ja, ik werd boos en defensief, ik schoot meteen terug.’
• ‘Ik wist niet wat ik moest doen, dus ik deed niets. Ik sloot je buiten.’
• ‘Ja dat waren vreselijke dingen die ik zei, gewoon om je te laten reageren.’

-Je partner geruststellen

Het belangrijkste doel van het leren geven van geruststelling, is dat je je partner laat weten dat je ondersteuning biedt. Een partner die zich gesteund voelt, wordt kalmer. Wanneer je als geliefde je partner geruststelt, weet je partner dat je van hem/haar houdt, in hem/haar gelooft en zal hij/zij zich veiliger voelen.

Non-verbale geruststellingen zijn gebaren zoals de toon van je stem en gezichtsuitdrukkingen. Je hebt daarmee veel invloed op het stressniveau en de kalmte van je partner. Voorbeelden zijn je geliefde aanraken, zijn/haar hand vasthouden, glimlachen naar je geliefde, met een zachte blik in de ogen kijken en je partner een knuffel geven. Een van de redenen waarom partners moeite kunnen hebben met het bieden van geruststelling, is omdat ze dan denken dat ze daarmee aangeven dat ze het helemaal eens zijn met hun partner. Daar voelen ze zich ongemakkelijk bij.

8. Help je partner onderzoeken wat getriggerd werd

Wat zijn de dingen die boosheid van je partner hebben getriggerd? Word je partner boos als die zich afgewezen, geplaagd of belachelijk gemaakt voelt? Maakt bepaald gedrag je partner boos (zoals genegeerd voelen)? Ervaart je partner dat die de schuld krijgt? Help je partner te onderzoeken door welk gedrag de boosheid werd veroorzaakt.

9. Herstel de emotionele verbinding

We geven tot slot vijf tips om de verbinding te herstellen.

– Erken met compassie de boosheid van je partner

Boosheid is een reactie en afleiding van het ervaren van innerlijk lijden, omdat er aan een diepe behoefte aan verbinding niet wordt voldaan. Dit veroorzaakt stress en ongemakkelijkheid en gaat samen met gevoelens als angst, machteloosheid en schaamte. Dus als je een gevoel van emotionele veiligheid kunt creëren, zul je merken dat veel van de boosheid wegstroomt. Dit kan door geduldig te zijn en door vriendelijke dingen te zeggen in plaats van kritisch te zijn, en aandachtig te luisteren.

– Focus op dit moment

Bespreek wat er nu gebeurt. Herhaal dit indien nodig. Je kunt vertellen wat je gevoelens nu zijn over wat er toen is gebeurd. Je kunt je kwetsbaar opstellen door te zeggen dat je je onbelangrijk voelt en eenzaam. Daarmee verbind je je opnieuw met je partner, wanneer de verbinding is verbroken.

– Zoek naar diepe zachte emoties en positieve behoeften

Ga onder de oppervlakte en probeer de diepste behoeften van je partner te begrijpen en diens gevoelens en ervaringen te erkennen. Erkennen is een manier van accepteren. Het betekent niet dat je het met alles eens bent. Het is eerder het herkennen en overwegen van het perspectief van je partner.

– Spreek langzaam en op een lage kalme toon

Omdat boosheid de neiging heeft om boosheid op te roepen, zal kalm zijn je helpen om kalmte te bevorderen. Langzaam en op een lage toon spreken kan helpen om de cyclus van de escalerende boosheid van je partner te doorbreken.

– Geef je partner een warme knuffel

Een manier om op boosheid te reageren, door je partner een warme lange knuffel te geven. Toon genegenheid en humor door aanraken, glimlachen, complimenten te geven en samen te lachen.

We wensen je veel verbinding toe.

De Heart Connection Praktijk van Peter van der Ven en Lilia van der Ven-Royas ontwikkelde afgelopen jaar bovenstaande handleiding over boosheid. Met hun toestemming mag ik hun degelijk onderbouwde handleiding integraal delen. Ik ben hen hier heel dankbaar om. Bezoek zeker www.heartconnection.nl met interessante blogs.