Een paar generaties geleden was het een taboe om over seks te praten. Je deed het of je deed het niet maar het mocht het daglicht niet zien. Vrouwen zouden nooit toegegeven hebben dat ze ervan genoten of ernaar verlangden en al evenmin zouden anderen gefluisterd hebben dat ze het vernederend en vies vonden.
Vandaag lijken we als maatschappij heel open over seks,… alleszins in de media. Seks wordt schijnbaar overal ongebreideld geconsumeerd. Je krijgt de indruk dat seks iets is dat je moet doen. Maar er moet helemaal niets. Een relatie zonder seks lijkt vreemd maar voor veel mensen is het een realiteit.
Veel koppels vinden het onderling en tussen vrienden nog steeds moeilijk om dit open en eerlijk te bespreken. Mede hierdoor beschikken mensen over weinig betrouwbare en realistische vergelijkingspunten. Maar het kan anders getuigt het volgende fragment.
Weekendje Ardennen
In het begin van de zomer waren we met zes bevriende koppels op weekend. Na een paar glazen wijn ging het plots over seks. Hoe vaak, waar en wanneer… aanvankelijk typische wijnpraat. De antwoorden varieerden van één keer per maand, twee keer per week… tot Loes (39) naar haar man Tom keek die in alle talen zweeg. Maar het voelde voor haar veilig genoeg en ze wilde het kwijt. Ze vertelde “Het is ondertussen 4 jaar geleden dat we voor het laatst gevrijd hebben. In het prille begin van onze relatie waren we best wel passioneel maar het heeft niet lang geduurd. Ons seksleven was nooit echt bruisend. Het is niet onze eerste ‘droge’ periode. Na de geboorte van onze jongste hebben we een tweetal jaar geen seks gehad. Eenmaal de kinderen groter waren, vrijden we weer, maar niet vaak. Eerst nog een keer per maand, dan alleen op vakantie en al gauw helemaal niet meer. Momenteel hebben we het allebei druk en we geven er niet om dat het niet meer gebeurt maar we knuffelen en zoenen nog veel. We hebben seks altijd wat overroepen gevonden. Als een van ons echt zin zou hebben dan schieten we ongetwijfeld terug in gang maar nu hoeft het niet meer zo nodig We zijn nooit echt seksmaatjes geweest maar veeleer zielsgenoten”.
Er viel even een pijnlijke stilte… gevolgd door oprecht bezorgde vragen of ze dat echt meenden of ze niet in therapie wilden, of er seksueel ‘iets’ niet functioneerde, of er iemand anders in het spel was en gevolgd door het typische advies dat ze er echt iets aan moesten doen wat dat ze nog zo jong waren en dat je seks niet mocht verwaarlozen, ….. Het ijs was gebroken.
De volgende dag bij een ontnuchterende tas koffie kwamen er nog enkele getuigenissen. Wim (45) gaf toe dat het niet altijd zo goed meer lukte. Hij wist dat hij ermee bij een bevriend uroloog terecht kon, maar hij stelde het al maanden uit. Het meest verbaasd waren we van Wout (41) die de avond voordien nog had opgeschept en in ons gezelschap de topscore had gehaald. “Dat was gelogen”, zei Katrien want ze hadden al bijna een jaar geen seks meer gehad en Wout had het daar heel moeilijk mee. Katrien (42) vertelt “Ik raak zijn penis nooit aan want ik vind seks vies. Ik vind vooral sperma vies en heb hem altijd verplicht een condoom te gebruiken. Dat bemoeilijkt zijn klaarkomen, beweert hij en hij wil het zonder. Ik word misselijk bij die gedachte”. Wout voelt zich afgewezen en onaantrekkelijk.
Na zo’n vertrouwelijke gesprekken besef je dat het gras voor sommigen niet levenslang groen blijft. We realiseerden ons dat Loes en Tom een modus vivendi hadden gevonden en we hoopten dat ook Katrien en Wout die zouden vinden.
Waarom mensen niet meer vrijen
Een amalgaam van oorzaken, overtuigingen en drijfveren leiden ertoe dat er nauwelijks of geen seks meer is. Het is de moeite waard hier even bij stil te staan.
De frequentie van vrijen varieert sowieso binnen je levensloop. Tijdens de eerste verliefdheid kan men amper van elkaar blijven, maar eens die vurige gevoelens wegebben, verandert dat voor velen. Op zich heeft dat niets te maken met leeftijd. Of je nu verliefd wordt op je 18de of op je 52ste, in het begin van een relatie vrij je vaker en later iets minder. In een relatie evolueer je van hoogtepunten naar dieptepunten. Sommige koppels blijven relatief hoge toppen scheren waar anderen, al dan niet met tevredenheid, in het dal blijven zitten. Ook een terugval van het libido kan een reden zijn voor verminderde seksuele activiteit. Deze terugval kan tijdelijk zijn na een bevalling, tijdens een rouwproces of bij werkstress, maar kan ook een chronisch proces worden.
Meerdere koppels getuigen dat de seksuele nieuwsgierigheid en het verlangen naar elkaar al bij aanvang laag lag en al snel helemaal wegebde. Sommigen waren zich hier van bij de start bewust anderen realiseerden zich dat later. Enerzijds wordt dit toegeschreven aan een laag libido anderzijds aan een tekort aan seksuele chemie. Wanneer de aantrekking quasi nihil is bij (één van de) partners is het bijna onmogelijk dat zoiets ooit verandert. Van elkaar houden zonder lichamelijke aantrekking of contact kan wel, maar is eerder een uitzondering. Je moet er immers alle twee tevreden mee zijn. Dat kan als je allebei van nature weinig verlangens of zin in seks hebt of een soort broer-zusrelatie hebt. Deze paren doen alles samen, hebben geen geheimen voor elkaar en vormen een perfecte symbiose. Alles verloopt altijd in peis en vree of er is een platonische adoratie. Het is een dynamiek die niet bevorderlijk is om te vrijen. Dikwijls zien we dat in dat soort relaties het spanningsveld, nodig voor seksualiteit, wegvalt.
Eén op de honderd mensen is aseksueel en voelt gewoon geen seksueel verlangen. We gaan ervan uit dat seks een menselijke behoefte is zoals eten en drinken. Maar van geen seks ga je niet dood. Bovendien treedt er bij velen een vervaging van het mysterie en verlangen op. Vroeger was seks iets onbereikbaars, iets waar je altijd op moest wachten en waar je niet zo veel over wist. Er viel dus veel te ontdekken en dat maakte nieuwsgierig. Vandaag is seks alomtegenwoordig en heel toegankelijk. Het heeft iets van zijn mysterie verloren en er zit een randje consumptie aan. Het is louter een behoefte waaraan voldaan moet worden en mensen vergeten soms hoe belangrijk het verlangen is.
Anderen zijn stellig overtuigd dat seks enkel bestaansrecht heeft als er romantiek en passie in de lucht hangt. In een koppel kan je om tiental verschillende redenen vrijen en de ene drijfveer is niet beter dan de andere. Je vrijt omdat je er zin in hebt, omdat je iets goed wil maken, om te troosten, om te belonen, uit verveling, uit frustratie, om fysieke spanning kwijt te geraken of om je partner een plezier te doen. Lang geleden maar ook vandaag slapen vrouwen en mannen met elkaar omdat hun partners daar nu eenmaal recht op of behoefte aan hebben en het van hen verwacht wordt. Vandaag lijkt het ongehoord, misschien wel een taboe maar het gebeurt vanavond in vele Vlaamse slaapkamers en elders. Deze visies en uitgangspunten verengen het fundament voor duurzame seksualiteit en doven het langzaam aan uit. Tevens is er ook veel op zichzelf gerichte seksualiteit. Koppels genieten minder van elkaar maar vrijen voor zichzelf, omdat ze graag willen klaarkomen, omdat het al lang geleden is of omdat ze vinden dat ze het verdienen. Er wordt vooral persoonlijk genot nagejaagd en dat is heel wat anders dan het delen van seksualiteit. We kunnen er niet omheen, seks is meestal een resultante van de kwaliteit van het ganse leven.
Seks wordt een machtsstrijd als de vrouw de man verwijt dat hij niet lief voor haar is en ze bijgevolg daarom niet met hem vrijt. De man kaatst de bal terug en verwijt haar dat ze niet met hem vrijt hij ook niet lief voor haar moet zijn. Op zo’n moment wordt seks gebruikt in een strijdtoneel of afgevoerd.
De wens of keuze om een moeizame seksuele interactie (tijdelijk) stop te zetten, heeft meer dan je denkt te maken met onverwerkte traumatische ervaringen in de jeugd of met onaangename, eerste seksuele contacten. Het is nog een groter taboe toe te geven dat je seks vies vindt, dan dat je een seksloze relatie hebt. Tevens rapporteren mensen dat ze seks nooit op een kwaliteitsvol niveau hebben ervaren, waardoor ze het beschrijven als een louter primaire drift, ‘op het bestiale af’, ontdaan van wederkerigheid.
Nadat aan het licht kwam dat er gedurende een (langere) periode een derde in de relatie was, kan het lichamelijk verlangen van minstens één van de partners afnemen. Soms is een tijdelijke revival met intense vaak 'technische seks' maar vindt men het oprecht verlangen naar de eigen partner niet meer terug. In dergelijke situaties verliep het vaak voordien al moeizaam, brengt het een blijvende onzekerheid teweeg, blijft men vergelijken of neemt men onbewust revanche.
Heel wat acute en chronische levensgebeurtenissen leiden tot een (tijdelijke) stop van de seksuele relatie (stress op het werk, verhuis naar een ander continent, geboorte, zorg voor gehandicapt kind, ernstige ziekte van een kind, verlieservaringen, overlijden,...)
Het eindpunt van heel wat seksuele relaties is doodgewoon een probleem van leeftijd of fysieke, seksuele of mentale beperking (prostatectomie, rugklachten, hysterectomie, vaginisme, erectieproblemen, dementerend proces, enz.). Deze koppels zijn blij dat ze elkaar nog hebben en schuiven seksualiteit vaak probleemloos opzij.
Hulp zoeken
Veel mensen vrezen dat geen seks hebben een hypotheek legt op een goede relatie en zijn bang dat geen seks het einde van de relatie inluidt. Dat kan. Als een van de partners niet tevreden, opstandig of verdrietig is, ontstaat er een spanningsveld. Dat spanningsveld is niet per definitie negatief. Het kan ook een maatstaf zijn voor het belang dat die partner hecht aan de intimiteit en seksuele verbondenheid en die exclusiviteit vooralsnog graag met de eigen partner wil realiseren. Een aantal van deze koppels zoekt medische of therapeutische hulp. Is de drempel naar hulpverlening te hoog of komt er geen soelaas dan dient een andere modus vivendi gezocht. Ofwel evolueren mensen naar een relatie waarin seksualiteit geen of nauwelijks een rol speelt ofwel zal de partner zich op middellange termijn misschien wel behelpen met masturbatie of porno. Soms wordt een derde in de relatie overwogen maar dat hoeft zeker niet zo te zijn. Het is een kunst hierin een evenwicht te vinden dat voor beide partijen aanvaardbaar is.
Overpeinzingen
Bij koppels in een seksloze relatie is het dikwijls niet zozeer de afwezigheid van seks zelf die steekt maar het idee ‘abnormaal’ te zijn. Het zijn dan vooral de frustratie en de onmogelijkheid om iets te bereiken wat overal en door iedereen als leuk, lekker en doornormaal wordt voorgesteld die hen ongelukkig maken.
Een seksloze relatie is perfect mogelijk als beide partners weinig belang hechten aan seksualiteit en hun intimiteit op andere vlakken bevestigd zien; is samen reizen, een glas wijn drinken, zorgen voor elkaar, praten en lachen. Ze voelen zich ook goed als man en vrouw zonder seksualiteit, hun passie is gaandeweg gewoon uitgedoofd en er wordt niets ondernomen om het nieuw leven in te blazen. Deze partners ontwikkelen een modus vivendi waarbij seks geen rol meer speelt. Ze zien elkaar graag en de relatie is te mooi om los te laten.
Veel seksloze koppels zijn niet gefrustreerd over de (onvoorziene) afwezigheid van seks in hun leven. Ze leggen zich neer bij de situatie en hebben daarin een evenwicht gevonden door op zoek te gaan naar een andere sensualiteit, een tederheid zonder seksualiteit. Er is bij de meeste wel een besef dat dit evenwicht wankel kan zijn. Vaak wordt gedurende een bepaalde levensfase (vb. periode van het jonge ouderschap) een evenwicht gevonden maar duikt na een tijdje weer een zeker onbehagen en gemis op. Dit vraagt een alertheid en eerlijke communicatie.
De ultieme bevestiging van gewild worden blijft echter belangrijk en dat gevoel van begeerd worden is vaak belangrijker dan de daad zelf. Als vrouw kan je soms denken “Pff.. daar is hij weer”, maar als hij die blik niet meer in de ogen heeft dan word je ongerust. Je wil dat je partner naar je verlangt en dat geld zowel voor mannen als voor vrouwen. Voor veel mensen is dat eigenlijk het belangrijkste, los zelfs van het feit of daar seks bij komt of niet. Als mensen om medische redenen geen seks meer hebben, is het niet het verlangen dat weg is, het is gewoon technisch niet meer mogelijk. Het feit dat beide partners eigenlijk nog wel willen is dikwijls al voldoende om er mee te kunnen leven dat het niet meer gaat. Ze aanvaarden het en zoeken vaak een andere weg en een andere manier om hun intimiteit te beleven.
Slot
Als je intimiteit en warmte binnen je relatie kan vinden, is seks strikt genomen minder noodzakelijk. Maar seks blijft voor het overgrote deel of voor al minstens één partner heel belangrijk. Voor vrouwen maar vooral voor mannen is het psychisch belastend omdat seks voor hen bevestigt dat alles goed zit.
Er zijn ook koppels die al jarenlang geen seks meer hebben maar gewoon samenblijven omwille van materiële besognes of de kinderen. Eigenlijk vormen zij geen koppel meer. Het is geen relatie meer in de volle betekenis van het woord. Het is een relatie op papier en in niks te vergelijken met koppels die nog liefde voelen en intimiteit delen maar door omstandigheden minder behoefde hebben aan seks.
Ik heb veel respect voor koppels die een relatie hebben uitgebouwd zonder seks en hierin een modus vivendi hebben gevonden. Maar als het kan, ben ik voorstander van een seksvol huwelijk, d.w.z. een relatie waarin seks en erotiek een rol spelen. En ik zal het blijven herhalen tot iedereen het weet, erotiek is veel krachtiger dan seks alleen. Erotiek is iets dat komt en gaat, net als vele dingen in het leven. Soms is het daverend, aanwezig en heftig en soms is het wat minder present. Dat kan met dezelfde partner. Zelfs al is het niet gemakkelijk, het vuur kan weer aangewakkerd worden met dezelfde partner. (lees 'erotische intelligentie of vreemdgaan met je eigen partner').
Het is een zekerheid dat hoe minder je de liefde bedrijft, hoe minder je er na verloop van tijd nog zin in hebt, want het vuur van de begeerte wakkert zichzelf niet aan.
