Patricia

Het kan veel voldoening geven: vrienden een luisterend oor bieden en hen bijstaan met  raad en daad. Ze hoeven maar te kikken en de redder in jou rukt al uit. Hoe altruïstisch het ook lijkt wat schuilt er eigenlijk achter die bereidheid om hulpverlener, reddende engel, Moeder Theresa of Florence Nightingale te spelen? Waarom voelen de ridders  op hun witte paarden zich nooit te beroerd om even binnen te galopperen om hun problemen op te lossen. Op het eerste zicht nobel en onzelfzuchtig maar  aan dit gedrag zit ook een keerzijde. Deze redders helpen niet alleen omdat ze het willen, maar ook omdat ze het zelf nodig hebben. Andermans draken slachten is hun raison d' être. Hun zelfvertrouwen bloeit open als anderen hen nodig hebben. Maar wat als vriendschap hierdoor uit balans raakt?               Tot slot enkele tip om anderen op een gezonde manier écht te helpen?

Hebt u een Florence Nightingale-gehalte?

Ik denk vaak eerst aan anderen en dan pas aan mezelf?

Ik weet meestal beter wat goed is voor iemand anders, dan diegene zelf

Ik ben erg kritisch op mezelf

Ik vind het lastig om hulp van anderen te accepteren

Soms ben ik betrokken bij andermans problemen

Ik voel me het meest op mijn gemak als ik aan anderen geef

Ik heb de neiging anderen te hulp te schieten, ook als ze daar niet om vragen

Vaak heb ik het gevoel dat anderen niet waarderen wat ik allemaal voor hen doe

Ik heb het gevoel dat er veel verantwoordelijkheid op mijn schouders rust

Ik ben altijd bereid om anderen te helpen

Soms ben ik boos omdat ik altijd degene ben die geef

Het is lastig om tijd voor mezelf te nemen

Zegt u "ja" bij de meeste stellingen dan heeft u  last van een "redderssyndroom".

De ridder op het witte paard

De redenen waarom iemand graag helpt of de problemen van vrienden analyseert kunnen heel uiteenlopend zijn.

• Sommige  mensen  voelen  spontaan   de  behoefte om  te  helpen.             Het is natuurlijk oké om mensen af en toe te helpen maar als je je altijd opstelt als een soort reddende engel dan duw je de ander in de rol van slachtoffer en maak je hem afhankelijk van jou. Je kan veel beter vertellen over jouw ervaring, over de manier waarop jij sommige problemen hebt aangepakt en over wat jij geleerd hebt. Je kan met andere woorden beter iemand leren vissen dan hem een vis te geven.

• Het  altruïsme   van  de  helper is  trouwens  nooit  helemaal  onzelfzuchtig.  De notoire redders houden er onbewust een verborgen agenda op na. Er spelen heimelijke motieven. De redder wil graag waardering, bewondering, dankbaarheid of liefde krijgen voor zijn inspanning  en daarmee probeert hij onbewust om een negatief of beschadigd zelfbeeld te repareren. Zo menen sommige redders hun schuldgevoel te kunnen afkopen door een donatie aan een goed doel.

• De redders  helpen  anderen,  zonder het  zelf door te hebben,  om hun eigen zelfvertrouwen een oppepper te geven. Hun eigenwaarde bloeit op als anderen afhankelijk van hen zijn.

• Het risico bestaat  dat de  helper zich liever  bezighoudt  met  de  problemen van iemand anders dan met zijn eigen moeilijkheden. Je focus op je vrienden richten is namelijk veiliger en minder bedreigend dan diep in jezelf te moeten graven.

• Om zich superieur te voelen wil iemand zich soms ook graag inlaten met de issues van vrienden. Wie de ander voordurend met goede raad overlaadt geeft impliciet de boodschap "ik ben oké, maar jij niet".  Het is een eyeopener te realiseren dat slachtoffer en redder gelijk zijn.  En anderzijds kan het gebeuren dat wanneer de 'zwakkere' zijn problemen oplost en verder gaat met zijn leven, de 'sterkere' zich gekwetst voelt.

Hoe kan reddersgedrag ontstaan?

Extreme behulpzaamheid kan voortkomen uit een gebrek aan zelfvertrouwen. Een negatief of beschadigd zelfbeeld ontstaat vaak in de jeugd. De relatie die je met je ouders hebt, creëert een blauwdruk voor de relaties die je later in je leven aangaat. De pionier van de ontwikkelingspsychologie John Bowlby meent dat dwangmatig zorgen "compulsive caregiving" in de kindertijd ontstaat : nl. wanneer een kind leert dat hij liefde en waardering kan oogsten door te zorgen voor een ander.  Maar ook bepaalde karaktertrekken maken dat de ene persoon van nature nu eenmaal wat empathischer is dan de andere, waardoor hij gevoeliger is voor andermans leed en daardoor een groter risico loopt in reddersgedrag te vervallen.

Reddersgedrag in vriendschapsrelaties

"Lizzy  voelt zich nogal down. Ze kruipt in de zetel en belt haar vriendin Greet op. Greet schuift haar plannen aan de kant en samen bespreken ze Lizzy's  problemen. 'Dit is even goed als naar een psycholoog gaan. Het enige verschil is dat ik jou niet hoef te betalen', lacht Lizzy op het einde van het gesprek. Terwijl zij zich na de 'sessie' helemaal opgeladen voelde, hield Greet er gemengde gevoelens aan over."

Psycholoog spelen voor je vrienden houdt gevaren in.  Als je advies geeft, begeef je je al snel op glad ijs. In het slechtste geval kan het je zelfs je vriendschap kosten. Als therapeut moet je de ander namelijk af en toe hard met de waarheid confronteren, terwijl vriendinnen net verwachten dat je meestal tot altijd hun kant kiest. Bovendien is niet iedereen gediend van goede raad. De meeste mensen willen vooral gehoord worden. Ze willen helemaal niet veranderen. En als je veel energie stopt in het aandragen van oplossingen maar de ander gaat daar niet op in dan bestaat het gevaar dat je je helemaal leeggezogen voelt op einde van de rit.

Als je je vriendschap gezond wil houden, speel je het best niet aan een stuk door de psycholoog. Het is de bedoeling dat je vrienden op een bepaald moment zelf uit hun problemen raken en niet dat ze jou beschouwen als een soort eeuwige klaagmuur. Als vriend(in) moet je ook grenzen durven stellen en moet je af en toe nee durven zeggen. Wanneer je echt naar de ander luistert, voorzichtig te werk gaat en je grenzen stelt kan het zelfs je leven verrijken. Je vrienden door een moeilijke tijd heen helpen met vrijblijvend advies kan veel voldoening geven. Ook als je vrienden voorlopig of nooit iets met je advies doen, blijf je hen steunen. En uiteraard is het normaal als je hierin ook een zekere graad van wederkerigheid verwacht. Je hoopt tenslotte dat ze er dan ook voor jou zullen zijn als jij het wat moeilijker krijgt.

Reddersgedrag in liefdesrelaties

Er zijn mannen en vrouwen die keer op keer partners uitzoeken aan wie het een of ander schort. Die een gat in hun hand hebben, die gekweld worden door melancholie, angsten of seksuele dysfuncties of die te vaak en te diep in het glas kijken.  In de liefde gaan deze ridders op het witte paard op zoek naar partners die behoeftig en kwetsbaar zijn, zodat ze hun glansrol als redder kunnen vervullen.  Maar uiteindelijk komen deze ridders van een koude en eenzame tocht terug omdat hun relaties uit balans zijn en tot onbevredigend eenrichtingsverkeer zijn herleid. Ofwel willen ze in de zorgende rol blijven functioneren en houden hierdoor onbewust hun partner in een afhankelijke zorgbehoevende rol. Ofwel lukt het wel om hun geliefde uit het moeras te trekken, maar dan is het werk gedaan en dienen ze op zoek te gaan naar een volgende noodlijdende.

Enkele kenmerken van reddersgedrag in de liefde zijn bijvoorbeeld het aangetrokken voelen tot een behoeftige partner of een partner met een verleden van trauma, verlies, misbruik of verslaving, het bang zijn gescheiden te worden van hun partner, de partners liefde te verliezen of verlaten te worden. Ze spelen vaak de baas over hun partner onder het mom van te helpen en houden de relatie in stand door extreme behulpzaamheid.  Bijgevolg zullen ze vaak ambivalent reageren op het succes van hun partner en worden verleid door seksueel of dramatisch gedrag van hun partner. Ze voelen zich te vaak en te veel één met hun partner.

Reddersgedrag in hulpverleningsrelaties

Empathie en hulpgedrag zitten volgens wetenschappers ingebakken in onze genen.  Daarom kunnen we niet anders! Er is immers een speciaal soort hersencellen, de spiegelneuronen, die regelen dat we voelen wat een ander voelt. Zien we hoe iemand op zijn duim slaat dan worden in onze brein dezelfde neuronen actief als wanneer we zelf op onze vinger zouden timmeren. Dit systeem maakt dat we zelf ook ineenkrimpen en een ander ter hulp snellen.

Maar hoed je voor "hunkerende overijverige hulpverleners", mensen die zelf in hun vrije tijd op hun werk rondlopen, de immer beschikbare hulpverleners die de grenzen van hun professioneel kader overschrijden. Het lijkt initieel heel betrokken maar een hulpverlener heeft de ethische code om naast nabijheid ook voldoende afstand te creëren; in het belang van de cliënt en in het belang van zichzelf.  Een mens, en in het bijzonder een hulpverlener, moet goed voor zichzelf zorgen, vooraleer goed voor anderen te kunnen zorgen.  Diegene die te eenzijdig geven, blijven niet in balans.

Gezonde hulpvaardigheid : advies voor evenwichtige redders

• Echt altruïsme betekent dat je een onderscheid kunt maken tussen wat je zelf nodig hebt en wat de ander nodig heeft. En soms betekent het dat je iemand juist niet helpt.

• Blijken de problemen hardnekkig en/of ernstig dan doe je er het best aan je gesprekspartner  te adviseren om eens een hulpverlener te contacteren.

• Stel geen ja-neen-vragen maar open vragen als"Hoe voel je je daarbij?" "Wat zou je kunnen doen om vooruit te raken?" en "Wat zegt je intuïtie?" Op die manier leren je vrienden te vertrouwen op hun eigen oordeel. Door de problemen van een ander op te lossen, loop je het risico dat je hem de kans ontneemt de vaardigheden te ontwikkelen die hij het hardst nodig heeft.

• Stel een ruime tijdslimiet en hou je daaraan. Als iemand belt op een moment dat je eigenlijk geen tijd hebt, zeg dat dan. Als je wel tijd en zin hebt om te luisteren, zeg dan vooraf dat je aan het thema een halfuurtje tijd wil spenderen.

• Als je het gevoel hebt dat je in een never ending soap terecht gekomen bent,  stel dan voor om eens iets anders te doen. Spreek niet af om iets te gaan drinken maar om naar de film te gaan.

• Probeer de pijnlijke gevoelens van je gesprekspartner te aanvaarden. Als ze huilt,  probeer haar dan niet op te monteren maar blijf gewoon bij haar en laat toe dat ze voelt wat ze voelt.

• Praat voordat u iemand te hulp schiet eerst met diegene over zijn verlangens en voorkeuren. Bestaat  er een manier waarop u deze persoon kunt helpen om zichzelf te helpen? Besef dat wat voor jou werkt, niet perse voor een ander hoeft te werken.

• Projecteer je eigen behoefte niet op de ander. Sleep degene die je wilt helpen niet mee op het pad dat je voor hem hebt uitgestippeld. Vereenzelvig je niet met degene die je probeert te steunen.

• Deel je eigen ervaring en trek parallellen in plaats van het gedrag van je vrienden te analyseren.

• Voelt u zich opgelucht of eerder ongemakkelijk bij de gedachte dat andere mensen minder afhankelijk van je worden? Besef dat afhankelijkheid niet per se betekent dat u een goede relatie hebt met de ander.

• Als je boos of verontwaardigd bent, is dat meestal een teken dat de vriendschap niet in evenwicht is.  Zorg ervoor dat je op termijn evenveel uit de vriendschap haalt als je erin stopt.

Ridders op het witte paard vliegen uit de bocht wanneer ze alleen nog maar de rol van de hulpverlener spelen en ze hun eigen behoeften uit het oog verliezen. Helpen wordt zo de enige missie in het leven. Voor sommigen wordt helpen dan een verslaving. Ze lijden aan "the disease to please".

Als je je herkent in het profiel van de redder denk dan na over de vraag wat je eigenlijk wil bereiken met je reddersgedrag. Denk na over wat je nodig hebt en waarnaar je op zoek bent. Door aan je zelfvertrouwen en onafhankelijkheid te werken krijg je een gezonder zelfgevoel en word je een meer uitgebalanceerde redder.

Lectuur

Kets de Vries, M. Leadership coaching and the rescuer syndrome : how to manage both sides of the couch.

Lamia, M. C., & Krieger, M. J. (2009). The white knight syndrome: rescuing yourself from the need to rescue others. New Harbinger Publications.

We worden alleen dan verzwolgen wanneer we dat zelf willen laten gebeuren.

(Nathalie Sarraute)