Hoogsensitiviteit

Patricia Meyntjens

Levenswijzer:  Hoogsensitiviteit


“Hoogsensitieven zijn de nieuwe kanaries in de koolmijn” (Ilse Van den Daele)

“Hoogsensitiviteit is als een kristallen glas: als je ermee gooit, gaat het kapot, als je het voorzichtig behandelt fonkelt het” (Marian Mudder)

“Hoogsensitiviteit is als van glas zijn, niet wegens de breekbaarheid maar wegens de doorzichtigheid.     

Je kijkt dwars door het leven heen en dwars door de muren die mensen hebben opgetrokken” (Arthur Japin)


Wat is hoogsensitiviteit ?


Hoogsensitiviteit als begrip, wordt door de grondlegster Elaine Aron omschreven als  een diepgaande verwerking van prikkels en informatie. Hierdoor vertonen personen met hoogsensitiviteit, HSP’s, een intensere reactie op zowel positieve als negatieve prikkels. Een HSP heeft minder filters  om alle binnenkomende informatie tegen te houden. Daardoor krijgen ze meer ‘onnuttige’ prikkels binnen die ze allemaal moeten verwerken.  Bovendien zijn HSP’s  empathischer en beschikken ze over een groter inlevingsvermogen. Er is een sensorische sensitiviteit, dwz. ze zijn opmerkzamer en hebben meer oog voor detail. Dit alles kan leiden tot overstimulatie en overprikkeling die tot secundaire problemen  (angst, depressie,…) kunnen leiden.


Hoogsensitiviteit is  geen ziekte of stoornis maar een persoonlijkheidskenmerk, zoals verlegenheid dat ook is. Voor zover bekend zijn er evenveel hoogsensitieve mannen als vrouwen. Uit Belgisch onderzoek van Elke Van Hoof zou 12 tot 15 % van de bevolking hoogsensitief zijn. 70% van de hoogsensitieven zijn introvert. Hoogsensitief zijn heeft  veel voordelen.  Er is een diepgaandere verwerking van gegevens, er worden meer verbanden gezien en een HSP beschikt over een rijker gevoelsleven.


Hooggevoeligheid & Hoogsensitiviteit  zijn termen die vaak door elkaar gebruikt worden. Hoogsensitiviteit is een aangeboren gevoeligheid voor prikkels en hooggevoeligheid is er een mogelijk gevolg van. Wanneer je als HSP te weinig tot rust kan komen en vaak overprikkeld bent, kun je hooggevoelig worden.  Dat wil zeggen dat je sneller emotioneel wordt en soms overgevoelig reageert. Hooggevoeligheid kan ook gewoon optreden na een traumatische ervaring. HSP’s die geen fijne jeugd hadden, hebben grote kans ook hooggevoelig te worden. (Elke Van Hoof).


Is hoogsensitiviteit een epidemie?   Hoogsensitiviteit wordt nog te vaak  gebruikt als een excuus om zich achter te verschuilen. Mij gaat het  in eerste instantie niet om etikettering  of diagnosestelling. De belangstelling in hoogsensitiviteit neemt toe en mensen stellen het sneller bij zichzelf vast omdat het aantal prikkels de laatste 15 jaar ontzettend is toegenomen, o.a door de toepassingsmogelijkheden van de  smartphone.  De toegenomen interesse voor hoogsensitiviteit  zou wel eens een teken van bewustwording in onze samenleving kunnen zijn.   We moeten ons bewust zijn dat de overprikkeling niet louter een probleem is van de mens maar ook van de overprikkeling door de omgeving.  De lokroep om constante bereikbaarheid in grenzeloos. Zeker hoogsensitieven moeten extra zorgen dat ze zich voldoende afgrenzen en ontspanningsmomenten inbouwen. In die zin zijn hoogsensitieven de nieuwe kanaries in de koolmijn: ze zijn de eerste die bezwijken onder de hoeveelheid prikkels, maar de anderen zullen volgen.


   

In het najaar verschenen een aantal interessante boeken over hoogsensitiviteit waaruit zowel de niet-HSP’s   als de HSP’s en hun (werk)omgeving hun voordeel  zullen doen.  Het idee dat hoogsensitieven zielig zijn moet nu definitief van de baan; ze hebben immers alles in handen om de verantwoordelijkheid van hun eigen leven op te nemen.  Je hoeft niet altijd in therapie voor hoogsensitiviteit maar je moet jezelf beter leren kennen en met tips en oefeningen ervaren in welke context je floreert en je leven daarnaar richten.  Je moet je baas niet lastigvallen met dat label (werkt vaak averechts) maar je kunt wel uitleggen hoeveel geconcentreerder je werkt als je niet in een landschapsbureau zit.  Je moet je  partner  leren onderkennen wanneer en waarom je een punt van overprikkeling hebt bereikt en misschien begint te huilen of fysieke pijn voelt. Hoe concreter je jouw uitingsvormen en  noden kan aangeven, hoe meer kans op begrip.   Twee bijzondere boeken wil ik graag onder de aandacht brengen.  Het boek “Hoogsensitiviteit@work”  van Ilse Van den Daele en Karin Nauwelaerts toont hoe je als hoogsensitieve persoon kunt openbloeien op de werkvloer en hoe je als leidinggevende en organisatie beter kunt inspelen op de behoeftes en sterktes van hoogsensitieve medewerkers.    Het boek “Leven zonder filter” van Fleur van Groningen werd een persoonlijke getuigenis van de schrijfster hoe zij omgaat met haar hoogsensitiviteit en is een warm en herkenbaar  groeiboek voor wie zich hoogsensitief weet.


Hoogsensitiviteit @ work


De wegwijzer voor hoogsensitieve personen op het werk


Heb jij ook zo’n moeite met solliciteren, omdat je jezelf in nauwelijks een half uur tijd moet verkopen?

Werk je in een open office en heb je last van rinkelende telefoons en collega’s die praten?

Neem jij de stemming van je collega’s gemakkelijk over?

Heb jij het moeilijk als er weer een verandering op de werkvloer wordt aangekondigd?

Heb je het gevoel dat je alle prikkels opzuigt als een spons?


Dan is de kans groot dat jij een hoogsensitieve medewerker ben en dan is de kans groot dat dit boek iets kan betekenen voor jou én je werkgever!

Dit boek beantwoordt  volgende dubbele vraag:" Hoe hou je je als hoogsensitieve persoon staande in een werkomgeving waar de actuele stress en de werkdruk  hoog is? Hoe kan je als organisatie inspelen op de behoeften van hoogsensitieve medewerkers?".  De twee schrijfsters, Ilse Van den Daele, als oprichter en voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Hooggevoelige Personen en Karin Nauwelaerts, met ervaring in HR en verandermanagement, slagen in hun opzet om  een vernieuwende  en verfrissende kijk te geven én denkpistes aan te reiken voor de twee doelgroepen.   Weldra volgen er workshops en lezingen.  Meer daarover zal u kunnen vinden op www.hsp.vlaanderen


Het boek richt zich tot iedereen die moeilijkheden ervaar op de werkvloer maar in het bijzonder tot de 15 à 20% hoogsensitieve personen die het vaak nog net iets moeilijker hebben.  Volgens de Vlaamse Werkbaarheidsmonitor 2016 ervaart de helft van de werknemers hun baan als niet meer werkbaar wegens de hoge stressfactor. Eén op de vijf voelt zich helemaal niet goed op het werk en heeft motivatieproblemen. Een derde geeft aan psychisch vermoeid te zijn en één op de acht heeft moeilijkheden met het vinden van een goede work-life balance.  Er is nog geen wetenschappelijk verband aangetoond tussen hoogsensitiviteit, het niet goed voelen op het werk en arbeidsongeschiktheid, maar al lang bestaat het sterke vermoeden dat hoogsensitiviteit een risicofactor vormt voor stressgerelateerde aandoeningen zoals burn-out, depressie en chronisch vermoeidheidssyndroom. Wat depressie en burn-out betreft werd dit recentelijk bevestigd in wetenschappelijke studies van Elke Van Hoof (VUB).  Het versterkt het vermoeden dat er behoefte is aan meer aandacht voor de hoogsensitieve personen op de werkvloer.  Bedrijven en instanties kunnen het zich niet permitteren om 20% van de werkende mens in de kou te laten staan.  Immers hoogsensitieve personen hebben nog meer moeite dan de doorsneemens om met de druk en de stress van de ratrace om te gaan.


HSP’s ervaren op de werkvloer drie belangrijke knelpunten. Ten eerste hebben ze veel last van overprikkeling. Er komen veel indrukken op hen af die ze moeilijker verwerken en/of die hen van hun stuk brengen. Te veel lawaai en beweging in open kantoren, te veel onderbrekingen, te veel informatie, te veel… De prikkels worden via de zintuigen intenser verwerkt waardoor een doordeweekse werkdag erg belastend kan zijn. Ze krijgen niet meer prikkels binnen maar ze hebben geen filter in de hersenen die deze prikkels sorteert. Hierdoor wordt het stellen van prioriteiten moeilijker en kan het leiden tot een gevoel van overbevraagd voelen. Een tweede knelpunt is de communicatie met anderen. Ze hanteren een eigen logica en informatieverwerkingssysteem.  Hierdoor verloopt communicatie stroef. Bovendien zijn naar schatting 70% van de HSP’s introvert. Ze geven niet altijd aan wanneer zij het met iets niet eens zijn en hun laag zelfvertrouwen leidt ertoe dat ze zich geregeld onbegrepen en miskend voelen. Ten derde zijn snelheid en constante verandering van maatschappelijke en bedrijfsprocessen een extra belastende factor voor hen. Ze zijn meestal van het observerende type en de huidige informatie overload eist bij hen een zwaardere tol.


Nog te vaak wordt bij de term enkel gedacht aan beperkingen, terwijl HSP’s minstens over evenveel troeven beschikken.  HSP’s vragen een wat specifiekere benadering op de werkvloer, maar deze zorgt er dan ook voor dat ze vaak beter en efficiënter presteren dan gemiddeld. Bovendien is het belangrijk dat een team is samengesteld uit verschillende persoonlijkheidstypes die elkaar aanvullen. Een evenwicht van hoogsensitieve en niet-hoogsensitieve personen in het personeelsbestand van een organisatie is een aanrader. Hoogsensitiviteit is een kracht, een talent en een meerwaarde in een team.  Het boek biedt handvaten voor HSP’s om beperkingen te overwinnen en hun in MEERWAARDE te blijven staan.


HSP's verwerken informatie diepgaander, zij zoeken meer uit wat het doel is en zien het grotere plaatje, de bredere context en hebben dus meestal behoefte aan veel omkaderende informatie. Het zijn van nature contemplatieve types die filosoferend in het leven staan en dieper over de dingen nadenken. Hun talent ligt ook op het vlak van een groter inlevingsvermogen, creativiteit en de wens tot een diepere verbondenheid met mensen. Niet toevallig zijn het goede luisteraars en loyale medewerkers. Met een sterk rechtvaardigheidsgevoel en verantwoordelijkheidsgevoel zorgen ze ervoor dat ze toegevoegde waarde hebben.  Hun empathie en anticiperend vermogen om één en ander van tevoren in te schatten maakt dat zij dikwijls lang op voorhand kunnen inschatten of bepaalde processen goed zullen werken of niet. Vaak zijn het inspirerende leidersfiguren en uitmuntende bemiddelaars. Mede dankzij hun creativiteit en brede interesse kunnen ze een situatie goed analyseren en kunnen daardoor vaak voor complexe problemen originele oplossingen aanbrengen.  In prikkelarme ruimtes kunnen ze zich zeer goed concentreren. Door hun opmerkzaamheid zullen ze taken tot in de puntjes afwerken als ze daar de ruimte voor krijgen.  Kortom:  de kunst bestaat erin om hun talenten naar boven te halen en daarop te focussen. Als creativiteit, oog voor detail en inlevingsvermogen belangrijk zijn in een bedrijfsproces dan is die taak op hun lijf geschreven. Een belangrijke meerwaarde in heel wat sectoren.


In het hoofdstuk ‘HSP’s  in je team’ wordt aan leidinggevenden en HR rechtstreeks specifieke tips aangeboden om beter om te gaan met hoogsensitieve personen in hun team. Tips die uiteraard toepasbaar zijn voor elk medewerker. Algemeen gezien merk je dat de niet-hoogsensitieve medewerker eerder rationeel, zakelijk en iets oppervlakkiger of vluchtiger te werk gaan waar de hoogsensitieve medewerker met creativiteit, precisie en aandacht voor menselijke aspecten voor een gezond evenwicht zorgt. Inzet op het verhogen van het werkcomfort is alvast een eerste stap. HSP’s voelen snel aan of ze te maken hebben met authentieke collega’s en  authentieke leiderschap. Voor hen is het uiterst belangrijk dat je zegt wat je doet en doet wat je zegt.


Je kan de hoofdstukken los van elkaar lezen en enkel de thema’s selecteren die voor jou interessant zijn. Er wordt veel gerefereerd naar andere boeken, onderzoeksresultaten van collega’s waardoor je van verschillende kanten inzichten en hulplijnen krijgt.


 

Leven zonder filter


Journaliste en columniste, Fleur van Groningen vertelt over haar ervaringen met hoogsensitiviteit en hoe het is om te leven in een wereld als hooggevoelige mens. Ze maakt van een heel persoonlijk verhaal een heel universeel verhaal.  Niet enkel hoogsensitieven zullen zich in haar boek herkennen maar ook anderen die niet afgestompt  door het leven gaan.


Leven zonder filter slaat op het feit dat een HSP geen of alleszins minder filters heeft dan een ‘normale’ mens. Andere mensen kunnen op een groot feest zijn en een gesprek aanhoren zonder alle omringende geluiden te registreren.  HSP’s moeten na zo een ervaringen ‘verteermomenten’ inbouwen.  Fleur noemt het haar  ‘prikkeldieet’. Zowel positieve als negatieve ervaringen hebben een langere verwerkingstijd nodig. De karrenvrachten informatie die binnenkomen moeten heel bewust afgewisseld worden met in zichzelf keren, terug in de eigen energie komen, mediteren of de natuur opzoeken.

Fleurs besef dat ze bewust moet terugplooien op zichzelf en  trouw moet blijven aan zichzelf, beschouwt ze nu als een kracht. Vroeger probeerde ze gewoon mee te doen met de gangbare drukte van feesten, pretparken, enz. Nu heeft ze geleerd haar levensstijl aan te passen aan haar persoonlijkheid en voelt ze zich er beter bij.


Ook mensen in een relatie moeten hun partner duidelijkheid geven over de momenten waarop ze overprikkeling ervaren en mogelijks reageren met fysiek pijn, een huilbui , apathie of  een terugtrekreactie. Zeggen dat je je moet vermannen, helpt op zo’n moment niet, integendeel. Zachtheid, een knuffel, een warm badje of gewoon een time-out momentje doen wonderen. Je moet niet van je gevoeligheid proberen af te raken je moet er leren zorg voor te dragen. Erkenning van je hoogsensitiviteit door anderen geeft kracht en geeft een uitdaging om de eigen grenzen ook wat te verleggen. Om het met de woorden van Elaine Aron te zeggen: ‘Er zijn twee types mensen: oorlogszuchtige leiders en koninklijke adviseurs’, in de maatschappij kunnen ze elkaar perfect aanvullen. Voor  het welvaren van een stad hebben we een legeraanvoerder nodig die de stad verdedigt en anderzijds een raadgever. Naast een koning Arthur heb je een Merlijn nodig, die signalen ziet die anderen niet zien, daar rekening mee houden en ze proberen te voorkomen'.  Fleur merkt vaak dat niet-hoogsensitieve mensen verwachten dat hoogsensitieve mensen zich gedragen zoals hen- en omgekeerd kan een clubje HSP’s ook iets elitairs krijgen. Begrip voor beide partijen in deze jachtige samenleving is haar streefdoel.


Dit boek is een feest van herkenning voor velen. Het is een boek met een boodschap dat gretig gedeeld moet worden.   Een warm dekentje voor HSP's en hun omgeving.



Meer lezen:


Aron, E. (2011). Hoogsensitieve personen:  hoe blijf je overeind als de wereld je overweldigt? Amsterdam: Archipel. 

Aron, E. (2008). Hoogsensitieve personen in de liefde. Amsterdam: Archipel. 

Offermans, P. (2015). De hoogsensitieve werknemer. Paderborn: Paderborn books.

Van den Daele, I., & Nauwelaerts, K. (2017). Hoogsensitiviteit@work.  Tielt: Lannoo.

Van den Daele,I., & T’Kindt, L. (2011). Mijn kind is hooggevoelig. Tielt: Lannoo.

Van Groningen, F. (2017). Leven zonder filter. Horizon

Van Hoof, E (2016). Hoogsensitief. Wat je moet weten. Tielt: LannooCampus.