Patricia

Levenswijzer: Assertiviteit ook iets voor jou !

 Op een goede manier opkomen voor jezelf. Je mening geven of je gevoel uiten zonder je daar verlegen, schuldig of onzeker over te voelen. We dromen daar allemaal van en het is een levenslange oefening die soms makkelijker gezegd dan gedaan is. Als je niet assertief handelt, kom je ofwel onvoldoende ofwel net te veel op voor jezelf. In het eerste geval spreken we van subassertief gedrag : je laat het nemen van beslissingen aan anderen over om conflicten te vermijden. Je cijfert jezelf weg, maakt je eigen wensen en behoeften niet kenbaar en handel in de eerste plaats in het belang van anderen. In het tweede niet-assertieve geval is je gedrag eerder agressief.  Je komt weliswaar op voor jezelf, maar doet dat op een vijandige en negatieve manier. Je wil ten koste van alles je mening doordrijven of je doel bereiken en daarbij verlies je het belang van de ander uit het oog.

Stel je hebt een discussie met je partner en hij maakt je opmerkingen die je recht naar de keel grijpen. Wat doe je?

Spreek je hem hierover aan, zeg je wat zijn opmerkingen bij je teweegbrengen?  Scheld je hem op zijn beurt de huid vol of trek je je gekwetst in jezelf terug ?

Stel je zit op een vergadering op het werk en je krijgt plots een fantastisch en gedurfd idee. Wat doe je dan?

Je durft het niet te uiten?  Je denkt dat de anderen het zullen afblazen en je te progressief vinden?  Misschien vrees je dat ze je ronduit belachelijk vinden.

Als dit herkenbaar is dan is de kans niet denkbeeldig dat jij er ook wel eens van droomt om wat assertiever door het leven te gaan. 

 Assertiviteit is het durven opkomen voor wat je denkt, voelt en verlangt, met respect voor jezelf, voor de ander(en) en voor jullie relatie(vorm).  Het goede nieuw is dat je dit soort assertiviteit kan leren. Je wensen en meningen kunnen uiten, anderen minder de baas over je laten spelen, rustiger zijn in contact met bekenden en onbekenden, en vooral weten in welke situaties het belangrijk is assertief op te treden. Dat doe je door veel en vaak te oefenen en te leren begrijpen hoe het werkt. Je bewust worden in welke situaties je je subassertief of agressief gedraagt en wat je met dit gedrag dan oproept, is een waardevolle leidraad. Evenzeer inzicht krijgen in waar je subassertieve of agressieve gedrag vandaan komt en waarom je het in stand houdt, kan je helpen je gedrag te veranderen.

Onderstaande heldere tips helpen je alvast op weg.

1.  TOON BEGRIP

Assertief zijn betekent dat je respect hebt voor je eigen wensen, verlangens en behoeftes evenals voor die van anderen.  Precies daarin ligt het verschil tussen assertiviteit en agressiviteit. In plaats van dat het je iets oplevert, werkt agressief gedrag afstotend. Een goede manier om te vermijden dat je agressief overkomt, is duidelijk laten blijken dat je begrip hebt voor de ander. Vb. 'Ik weet dat je het druk hebt maar ik zou toch graag een afspraak maken'. Als de ander zich begrepen voelt, zal er ook gemakkelijker worden ingegaan op jouw vragen.

2. DOORBREEK DENKPATRONEN 

Een noodzakelijke stap om assertiever te kunnen worden, is vastgeroeste overtuigingen en denkpatronen overboord gooien. We hebben allemaal denkpatronen die onze manier van handelen en reageren bepalen. Als je niet voor jezelf durft op te komen, geen neen durft te zeggen of niet durft te uiten wat je eigenlijk wil of voelt, dan is dat vaak het gevolg van bepaalde gedachten. Niet zelden zijn deze gedachten gebaseerd op mythes : ze bestaan weliswaar in je hoofd maar stroken helemaal niet met de werkelijkheid. Een voorbeeld. Een vriendin heeft je gevraagd om mee op stap te gaan vanavond. In de loop van de dag stel je vast dat je erg moe bent of niet veel zin meer hebt om je zetel uit te komen met dat weer. Als je denkt dat je het recht niet hebt om terug te komen op een beslissing die je genomen hebt, dat je niet van gedachten mag veranderen, dan zal je ook de telefoon niet durven nemen om je vriendin te vragen jullie afspraak uit te stellen. Je gaat dan tegen je zin mee uit omdat je bang bent dat je je vriendin zal kwetsen, dat ze je onbeleefd zal vinden of je als een slechte vriendin zal beschouwen. Allemaal veronderstellingen die misschien zelfs niet eens kloppen maar die er wel toe leiden dat je je eigen wensen en behoeftes helemaal wegcijfert. Bekijk de situatie eens anders. Zou jij het leuk vinden een avondje uit te gaan met iemand die daar geen zin in heeft?  Door je bewust te worden van de gedachten die aan je gedrag ten grondslag liggen en ze te relativeren en ervan af te stappen, kan je de dingen anders bekijken en echt assertief handelen. Ook de overtuigingen dat je niks kan, nauwelijks iets waard bent, zijn typische gedachten die maken dat je niet tegen de mening van anderen durft in te gaan.

3. BENOEM WAT JE VOELT EN DENKT 

Bij assertiviteit gaat het er vaak om de ander duidelijk te maken wat zijn gedrag bij jou teweegbrengt, hoe je je daarbij voelt en wat je daarmee wil.  Spreek de ander altijd aan op zijn gedrag en niet op zijn persoon. Wie zich persoonlijk aangevallen voelt, zal ongetwijfeld in het verweer gaan en dan boek je geen resultaat.  Je moeder geeft je bijvoorbeeld ongevraagd opmerkingen over  je aankoopgedrag.  Als je haar zegt dat je niet wil dat ze zich hiermee bemoeit, is de kans reëel dat ze zich afgewezen of gekwetst voelt. Tracht ook te verwoorden hoe je bij haar uitlatingen voelt. "Mama, ik weet dat je de dingen zegt om me te helpen maar ik wil mijn budget graag zelf beheren en heb op dit moment nood om aan deze, voor jou onbelangrijke, dingen geld uit te geven.  Je zou me het best helpen door me gewoon zelf te laten uitzoeken hoe het moet".  Zo'n genuanceerde uitspraak zal ze veel minder als een aanval aanvoelen. Voeg er nog aan toe dat je haar zeker om advies zal komen vragen als je daar behoefte aan hebt en jullie houden vermoedelijk allebei een goed gevoel over aan dit gesprek.

4. STA STIL BIJ JE KWALITEITEN

Een positief zelfbeeld en een gezond gevoel van eigenwaarde zijn basisvoorwaarden om assertief gedrag te kunnen stellen.  Je moet ervan overtuigd zijn dat je het waard bent om jezelf ertoe te brengen op te komen voor je eigen behoeftes en wensen.  Benoem dagelijks wat je kwaliteiten zijn (minstens 4) en hoe je ze succesvol hebt aangewend. Zeg elke ochtend tegen je spiegelbeeld "Ik ben goed zoals ik ben, met mijn kwaliteiten en beperkingen". Mensen focussen zich te vaak op wat ze niet kunnen en te weinig op hun kwaliteiten en dan wordt het moeilijker om assertief voor jezelf op te komen.  Maar ook het omgekeerde is waar. Wie alleen zijn kwaliteiten wil kennen en geen zicht meer heeft op zijn beperkingen, dreigt de dunne lijn tussen assertiviteit en agressiviteit voortdurend te overschrijden.

Hoe assertief je bent is geen statisch gegeven. We hebben nogal eens de neiging om te denken dat die assertieve collega er wel in zal slagen om in alle situaties op een respectvolle manier voor haar eigen belangen op te komen en we gaan ervan uit dat die verlegen buurvrouw nooit assertief uit de hoek kan komen. Zo simpel is het niet. Misschien ben je wat onzeker in contact met onbekenden, maar sta je er helemaal op je werk omdat je werk je op het lijf geschreven is en je daar perfect weet wat je waard bent. Het is normaal dat je in bepaalde periodes van je leven en in sommige omstandigheden minder assertief bent, omdat je je niet goed in je vel voelt en bijgevolg onzeker bent. Het goede nieuw is dat je assertiviteit kan groeien. Naarmate je zelfzekerder wordt in je relatie of je job kost het je ook minder moeite om voor je behoeftes op te komen. Het is niet denkbeeldig dat jouw zelfvertrouwen en de bijbehorende assertiviteit ook naar andere levensterreinen zal overslaan.

5. WORD BEWUST VAN JE LICHAAMSTAAL 

Als we over assertiviteit spreken denken we meestal aan "mondigheid" maar even belangrijk is onze lichaamstaal. Tachtig procent van onze communicatie gebeurt immers non-verbaal, via onze lichaamstaal. Om assertiever te kunnen worden is het essentieel je bewust te worden van je lichaamstaal en die, waar nodig, bij te sturen. Een rechte houding, mensen aankijken, oogcontact maken, het lijken misschien details, maar ze zijn heel bepalend hoe je op anderen overkomt. Observeer alvast mensen die jijzelf assertief vindt en vergelijk dit met je eigen lichaamstaal. Als jij over straat wandelt, heb je dan gezien wie jouw allemaal gepasseerd zijn ? Of ze er blij, verdrietig, boos of gestrest uitzagen.  Of heb je vandaag weer alleen de stoeptegels geteld ? Hier kan je eindeloos mee experimenteren. Wat gebeurt er als je andere mensen aankijkt ? Wat gebeurt er als jij als eerste dag zegt of spontaan naar hen glimlacht ? Hoe reageren ze daarom ? En hoe voelt het voor jezelf ?

6. LEG DE LAT NIET TE HOOG 

Weten wat je wensen, je behoeftes en je grenzen zijn en beseffen wat je zou moeten zeggen of hoe je zou moeten handelen om die kenbaar te maken, is één zaak. Al die kennis toepassen blijkt vaak een ander paar mouwen. Het is het meest realistisch om klein te beginnen en je gaandeweg assertiever op te stellen. In het dagelijkse leven zijn er kansen genoeg. Neem je voor elke dag minsten één kans te grijpen.  Oefening baart kunst. Vraag de kaasboer bijvoorbeeld "Mag het iets meer zijn?"als je 150 gram geitenkaas besteld, antwoord dan kordaat maar vriendelijk dat 150 gram echt voldoende is. Of maak de klant die voorsteekt in de rij er met de glimlach attent op dat jij al langer stond te wachten en zij dus nog even op haar beurt zal moeten wachten. Beschouw iedere kleine overwinning als een aanmoediging om verder te gaan en blijf oefenen. Alzo wordt een assertieve houding op termijn een tweede natuur een tweede-ik.

7. WEES MILD VOOR JEZELF 

Het overkomt ons allemaal wel eens. Achteraf weet je perfect wat je in een bepaalde situatie eigenlijk had willen zeggen of hoe je beter op een vraag of opmerking had kunnen reageren. Maar op dat moment raakte je niet uit je woorden of stond je daar gewoon sprakeloos.  Het is begrijpelijk dat je daar achteraf over piekert en je ergert over je gebrek aan assertiviteit. Maar het is niet goed omdat het je zelfbeeld en je gevoel van eigenwaarde ondermijnt en dat staat een assertieve houding onvermijdelijk in de weg. Blik terug op situatie en kijk naar je sterkere reacties en naar deze die beter kunnen. Hoe kunnen ze beter en wat kan me daarbij helpen?  Zoek naar alternatieve reacties en veroordeel jezelf niet : dus wees mild voor jezelf ; je hoeft tenslotte niet altijd assertief te zijn.  Zo moet je het om tactische redenen soms ook eens subassertief aanpakken.  Vb. Je eens onderdanig opstellen tov een collega omdat je weet dat je op die manier nog veel van hem of haar kan leren. Andersom moet je je als ouders soms eens agressief opstellen naar je tienerdochter en dreigen met sancties als ze de afspraken niet nakomt. Het komt er gewoon op aan je ervan bewust te worden welk soort gedrag je stelt en wat daarvan de consequenties zullen zijn.  En daar dan ook bewust voor te kiezen.

8. HEB GEDULD 

Wie zich eenmaal voorgenomen heeft aan zijn assertiviteit te werken, kan niet wachten op het resultaat, maar assertiviteit bereik je niet van vandaag op morgen.  Het gaat met trial and error. Het vraagt immers wat tijd om patronen die jarenlang steeds dieper ingeslepen zijn, in denken en handelen te doorbreken. Lukt het vandaag niet om assertief te zijn, dan zijn er morgen ongetwijfeld weer kansen te grijpen. Je krijgt in het leven en in je groeiproces naar assertiviteit altijd herkansingen. Aan jou de keuze of je die kansen wil benutten.

Meer lezen over assertiviteit :

Burik,van, M. (2008). Een praatje maken. Contact leggen in werk en privé. Uitg. Thema.  Hoe begin ik een gesprek? Wat als een ander geen zin heeft om met mij te praten? Heb ik wel voldoende interessante gespreksonderwerpen?  Praten over koetjes en kalfjes is onontbeerlijk in de manier waarop wij tegenwoordig met elkaar omgaan en samenwerken. Het is een onmisbare vaardigheid op recepties en feestjes waar je bijna niemand kent, maar ook op je werk is het de smeerolie voor het contact met collega's en relaties. (luisterboek) Ehrhardt, U. (2011). Brave meisjes komen in de hemel, brutale overal. Uitg. Maarten Mutinga. Veel vrouwen willen zo aardig gevonden worden dat hun persoonlijke ontplooiing eronder lijdt. Dit "lieve meisjessyndroom" dwarsboomt hen zowel in het dagelijks leven als in hun carriëre. Psychologe Ute Ehrhardt stelt dat meisjes niet braaf worden geboren, maar braaf worden gemaakt. Zij vindt dat ook de hedendaagse vrouw zich nog regelmatig onderdanig en al te aardig opstelt. Door middel van vele voorbeelden legt zij uit hoe dat komt, en vooral wat er tegen gedaan kan worden. Schouten, J.,& Lingsma, J. (2010).  Persoonlijke Effectiviteit.  Uitg. Thema. 182 p. Door de vele praktijkvoorbeelden leer je om je wensen zo te uiten dat je jezelf en anderen niet tekort doet. Aan de hand van voorbeelden van herkenbare, alledaagse situaties onderzoek je je huidige gedrag en krijg je inzicht in hoe het ook anders, beter kan. Niets moet. Wie zich assertief opstelt, bepaalt zelf in welke situaties hij dat doet en hoe. Je keuzevrijheid vergroten en bewust achter je keuzes staan, daar gaat het om. Smith, M. J. (2005). Als ik nee zeg voel ik me schuldig. Ambo. 249 p. Van Dijk, C.,& Elbers, H. (2008). Assertief op het werk. Uitg. Thema. 108 p.